İnsanoğlu yorulan bir yaratıktır ve dinlenme ihtiyacına programlanmıştır. Yorgunluk da aynı hastalık gibi kişiye aczini hatırlatmaktadır. Ruh hekimi olarak pek çok insandan şu itirafı duymuşumdur: “Hayatın her cephesinde mücadele edip kavga vermekten, öne geçmek için yapılan bıktırıcı çabalardan son derece yoruldum.”
Günümüzde kişi kazanıyor, birikim sağlıyor, ancak bunların tadını çıkarmasına “Daha fazla bu tempoya dayanamayacağım.” duygusu engel oluyor. Bu bıkkınlık refaha erişenlerin bile yakasını bırakmıyor. Çoğu defa çalışmaya öyle çok zaman ayırıyoruz ki zihinlerimiz karışıyor, yüreklerimiz ilham kaynağını kaybediyor ve bedenlerimiz güçsüz düşüyor, kendimizi tükenmiş hissediyoruz. Herkes daha fazla çalışıyormuş gibi gözüküyor. Ama yoğun faaliyetlerine karşılık her zaman yapılacak başka şeyler ortaya çıkıyor. Para kazanıldıkça daha çoğuna ihtiyaç duyuluyor. Servet ve refaha kavuşanlar bile, “Niye daha çok değil?” diye düşünüyor. Kısır döngü sürüp gidiyor. İnsanın ruhi yapısı bu kadar stresi kaldırabilir mi acaba?
Bu insanlar adeta şöyle diyorlar: “Koşturmaktan yorgun düştüm; yine de kazanç getirmeyen, çıkışı olmayan bir durumda kalakaldım. Daha hızlı hareket etmeyi sürdürmezsem, arkadan gelen insanlar beni çiğneyip geçerler. Yeniden bu kısır savaşa devam!”
Hâlbuki bu çıkmaz yol. Hemen soracaklar olacak, “Peki işi gücü bırakıp münzevi yaşamak; dünyadan el etek çekmek mi gerekiyor?” Maalesef bu da çözüm değil. Şimdilik problemin halli hem çalışmaktan hem de tatil yapmaktan, istirahat ve dinlenmeyi ihmal etmemekten geçiyor. Yani ikisi arasında denge kurmak gerek.
Tatil Nedir?
Tatil, her şeyden önce önemli bir zaman boşluğudur. Çalışma gücünü yeniden donanmak, yorgunlukları unutmak ve tüm yıl boyunca yaşanan stres ve gerginliklerden kaçmak demek. Bugün tatil sadece dinlenmek anlamına gelmiyor, aynı zamanda kişisel olarak zevk almak ve hoş vakit geçirmek demek oluyor.
Bir kere tatil süresince, günlük yaşamın yoğunluğu içinde atladığımız birçok şeyi keşfediyoruz. Mesela yıl boyunca akşam yemeklerinde yarım saat kadar birlikte olabilen, daha sonra televizyon karşısında 1-2 saati iletişim kurmadan sessizce paylaşan aile bireyleri tatil boyunca daha uzun ve daha yoğun ilişkiler içinde bir arada olabiliyorlar. Sonra tatil bizi şehrin stres, gürültü ve trafik karmaşasından kurtarıyor, tabiatla iç içe olma fırsatını veriyor. Hayatın monotonluğunu renklendiriyor. Enerji kazanıyor ve adeta hücrelerimize kadar yenileniyoruz.
Farklı Bir Dinlenme
Tatil, boş oturma anlamına gelmez. En iyi dinlendirici faaliyet meşguliyeti değiştirmektir. Sürekli masa başında çalışanlar iş saatinden sonra harekete ihtiyaç duyarlar. Mesela, gün boyunca akan bant üstünde vida sıkıştıran kişi de boş zamanda beynini harekete geçirecek faaliyete zaman ayırmalıdır. Zekâ oyunları oynamak, okumak, bulmaca çözmek gibi.
Vazgeçilmez Dinlenme: Uyku
Önemli bir ihtiyacımız olan uyku, ruh ve bedenimizi dinlendirir. Uykusuz kalanlarda konsantrasyon ve moral bozukluğunun ortaya çıkması bu yüzdendir.
Uyku süresi şahsa göre değişir. Bazen bir kişiye 5-6 saat uyku yetebildiği halde, bazı kişilere 8 saat uyku bile az gelebilir. Ayrıca öğle vakti uyuyanların daha verimli olduğu bir gerçektir.
Pasif Değil Aktif Gevşeme
İstirahatte aktif ve pasif gevşeme farkını dikkate almalıyız. Video ve bilgisayar oyunları, bahçede toprakla uğraşmak, hayvan beslemek gibi meşguliyetler sırasında veya satranç oynarken beklenmedik unsurlar araya girer ve etkileşimimiz artar. Zihnimiz işlerlik kazanır. Bütün bu faaliyetler becerilerimizi geliştirir, entelektüel motivasyonumuzu artırır. Bunlar hep aktif davranışlardır.
Aktif gevşeme zihni tazeler ve kendine getirir. Onu esnek ve düşünmeye ayarlı tutar, önemli devlet adamları ve düşünürler bu sırra uygun hareket ederler.
Osmanlı’nın en buhranlı günlerinde ülkeyi ustalıkla yönetmiş olan II. Abdülhamid Han atölyesinde çalışarak enerjisini toplardı. Einstein ise keman çalardı. Onun sık sık yelkenlide gezinerek vaktini geçirdiğini görenler gece gündüz çalıştığını zannettiklerinden hayrete düşerlerdi.
Başarılı insanlar beyinlerinin bir yanını dinlendirmek için bir başka yanını uyarıcı işler yaparlar. Böylece, günlük çalışmalarına döndüklerinde öncesine göre daha zinde, daha uyanık ve dikkatli olurlar.
Oysa bazı insanlar dinlenebilmek için akıllarını düpedüz öldürürler. Faydasız ve saçma video kasetleri seyretmekte, uyduruk romanlar okumakta, kolalı ve alkollü içkiler içmekte, sigara dumanı ile akciğerlerini zehirlemekte, tıkanıncaya kadar bir şeyler atıştırmaktalar. Veya boş oturmakta, devamlı uyuklamakta ya da gevezelik etmekteler. Halbuki bu tür şeyler, insan zihninin kapasitesini daraltan faaliyetlerdir.
Oysa öğretici bilgisayar oyunları, ailemizle ve arkadaşlarımızla yapacağımız etkileşimli sohbetler bizim şuur seviyemizi yükseltebilir, iletişimimize bir tür zihinsel aktivite kazandırabilir.
Seyahat Etmek
Bu yazıyı yaptığım bir yurtdışı gezisinden sonra kaleme alıyorum. Daha önce görmediğim bir ülkeye, Ürdün’eydi seyahatim. Değişik insanlar, alışkanlıklar gördüm. Farklı yemekler tattım. Harika manzaralarla, değerli eserlerle tanıştım. Amman’da ülkemiz şartlarına göre oldukça ucuz fiyata 5 kişi bir minibüs kiralayarak Lût Gölü dahil epey yeri gezdik.
Tabii, seyahat derken illa böyle pahalıya mal olan yurtdışı geziler anlaşılmamalı. Yurtiçi de olabilir, hatta şehir içi de. Mesela İstanbul’da oturanlar yaşadıkları kenti ne ölçüde tanıyabiliyorlar? Sözgelimi Topkapı Sarayı’na 4-5 defa gittim, ama yine gitsem sıkılmadan ve zevkle gezerim. Her eser bir tarihi canlandırır gözümde.
Diğer Aktif Metotlar
Bazen, kendi kendimizi motive edebilmek için gerek duyduğumuz tek şey derin soluk almak olabilir. Hızlı yürüyüş yaparak veya sadece derin soluk alıp vererek yeniden kendimizi dinç ve uyanık hissedebilir, beynimize gereken yakıtı sağlayabiliriz.
Tatil Süresi Ne Kadar Olmalı?
Yapılan tecrübelerden genelde çıkan sonuç 15 günlük bir tatilin beden ruh sağlığı açısından yeterli olduğunu, kişinin bu süre sonunda tüm yılın yorgunluğunu üstünden atabileceğini göstermektedir. Bundan daha uzun süreli tatile sahip olanların ise bunu değişik zamanlarda yapacakları birer haftalık dilimlere yaymaları tavsiye edilir. Ancak tatilde cep telefonu ile işleri takip ederek her zamanki stresi sürdürmek doğru değildir. Yine tatil boyunca beslenme konusunda aşırıya kaçmamak önemlidir.
Beynin İşlerliği Nasıl Artırılır?
Beynin ve bedenin sürekli aktif olması durumunda yaşlılık, hafıza kaybı ve diğer hastalıkların hafif sıkıntılarla geçeceği biliniyor. Devamlı okuyan, anlamaya çalışan, zeka oyunları oynayan, dil öğrenen, hobileri olan insanların zihni daha berrak kalıyor. İşte bazı tedbirler:
• Eğitim ağırlıklı hayat sürmeli. Beyin jimnastiği yapmalı.
• Fiziksel kondisyon da çok önemli. Sağlıklı hayat sadece beyni değil, hafızayı da korur. Bu yüzden sağlıklı beslenmeye dikkat etmelidir.
• Televizyon beynin aktifliğini gideriyor. Beyin, okurken ve bulmaca çözerken olduğu gibi aktif olmuyor.