Günümüzde belli bir yaşa ulaşan kimseler arasında neredeyse herkes bir ameliyat deneyimi yaşamış veya bir yakını ameliyat olmuştur.
Tıptaki ilerlemeler sayesinde ameliyat olmak da, anestezi almak da kolaylaştı. Artık kandaki oksijen oranı ve verilen nefesteki karbondioksit miktarı dahi anlık olarak takip edilebilmektedir.
Aslında son zamanlarda yapılan çalışmalara göre bir insanın ameliyatta ölüm riski, trafikte kaza sonucu ölüm riski ile yakın olduğu görülmüş.
Anestezi denilen olay çeşitli ilaçların damardan verilerek beyni etkilemesiyle bilinç kaybı sağlanması (genel anestezi), ağrının kesilmesi demektir.
Bundan yaklaşık 150 yıl önce eterin ameliyatlarda ilk kez kullanılmasıyla başlayan anestezi yöntemleri, yaklaşık yüz yıldan beri ameliyatı yapan kişiler tarafından uygulanmaktaydı. Günümüzde ise özel eğitim görmüş anestezi uzmanı doktorlar tarafından uygulanmaktadır.
Ameliyat olan hasta, anestezi uzmanı doktor ve anestezi teknikerleri tarafından devamlı takip edilir.
Resim 1: Ameliyat sırasında ekip çalışması
Epidural anestezi de deneyimli anestezi uzmanları tarafından uygulanan özel bir anestezi yöntemidir.
Omuriliğin çevresindeki epidural alan denilen ve yaklaşık 0,5 mm genişliğinde olan bölgeye ince bir kateter (çok ince, içi boş, esnek, plastik boru) yerleştirilir. Bu kateterden uygun ilaçlar verilerek anestezi sağlanır.
Resim 2: Epidural alana yerleştirilen katateri gösteren kesit
Sinir hücreleri, vücudumuzdaki toplam 100 trilyon hücreden sadece bir kısmını oluşturur. Sinir hücrelerinin görevi temel olarak elektrik akımını iletmektir.
Özelleşmiş sinir hücrelerinin gövdeleri bir araya gelerek beyni oluşturur. Beyinden çıkan sinirler oldukça karmaşık yollarla omurilikten geçerek vücuda dağılır. Bu sinirler, omurilikte başka sinir hücreleriyle bağlantı kurarlar ve elektriksel uyarıyı vücuda iletirler. Vücuttan gelen uyarıları ise beyne iletirler.
Sinir hücresinde elektrik akımı, sodyum ve potasyumun anlık olarak yer değiştirmesiyle iletilir.
Sodyum ve potasyum, sinir hücre zarından kendilerinin geçmesi için özel olarak tasarlanmış kanallardan geçerler. Biz farkında olmadan gerçekleşen bu olaylar sonucunda sinir hücresi boyunca elektrik akımı iletilir.
Bu muhteşem düzen sayesinde görme, işitme, dokunma, tat, koku gibi duyular algılanır, iç organların ve salgı bezlerinin çalışma düzeni ayarlanır.
Duygu, düşünme, zeka, hafıza gibi beyin işlevleri gerçekleştirilir.
Resim 3: Sinir hücresinin gövdesi ve bağlantıları
Bazı ilaçlar bu kanallardaki geçişi engelleyerek sinirdeki elektrik iletimini durdurur.
Resim 4: Sinir hücresinin zarında bulunan sodyum ve potasyumun geçtiği kanallar
İnsanoğlunun sinirlerdeki elektriksel iletimi keşfi ve sonrasında bu elektrik iletimini durduran ilaçların bulması son iki yüzyıl içinde olmuştur. Omurilikten çıkan sinirlerin etrafına bu ilaçları verirsek sinirlerdeki elektriksel iletimi durdururuz. Bunun sonucunda ağrı, ısı, dokunma gibi uyarıların beyne iletilmesi geçici olarak engellenmiş olur.
Epidural anestezi aracılığıyla ağrı kesilebilir. Çeşitli hastalıkların tedavisine sebep olacak ameliyatların yapılabilmesi mümkün hale gelir.
Kaynaklar:
1. Mortality in anesthesia: A Systematic Review Leandro Gobbo Braz et al. Clinics 2009;64(10):999-1006
2. Postoperative Mortality in The Netherlands. A Population-based Analysis of Surgery-specific Risk in Adults.Peter G. Noordzij et al.Anesthesiology 2010; 112:1105–15