Şüphesiz ki günümüzde çocuklar artık daha çok imkana sahip. Eski dönemlerde yeteri kadar beslenemeyen, eğitim göremeyen ve daha az önemsenen çocukların yerini günümüzde el üstünde tutulan, en güzel oyuncakların alınıp, en iyi okullara gönderilen ‘modern çocuklar’ aldı. Kaydedilen bu ilerlemede daha bilinçli anne-babaların rolü büyük.
Tüm bu olumlu gelişmeler, çocukları rekabetin daha yoğun yaşandığı günümüz dünyasına hazırlıyor. Daha bilgili, daha zeki ve daha donanımlı olarak yetişen bu çocuklar ailelerin rehberliğinde bebekliklerinden itibaren eğitim almaya başlar. Fakat tabloya daha yakından baktığımızda ailelerin bu durumdan pek de memnun olmadığını görüyoruz. Sanılanın aksine sağlanan tüm bu imkanlara rağmen çocuklar daha mutsuz.
İngiltere’de 2006 yılında çok sayıda uzman, “modern hayat çocuklar arasında daha fazla depresyona yol açıyor” (Abbs ve ark.) başlığı adı altında ortak bir bildiri yayınladılar. Sebepler arasında ise modernizmin getirdiği bireysellik ve güvenlik korkusu olan obsesif kültürlerin olduğu görülüyor. Çocuklar artık çocukluklarını yaşayamaz duruma geldi. Kendi çocukluklarıyla kıyaslayınca ebeveynler durumu daha iyi anlasa gerek.
Eskiden çocuklar günün büyük bir kısmında (başlarına ciddi birşey gelmediği sürece) sokakta olurlardı. Özgürce oynanan oyunlar, keşfedilen küçük dünyalar ve kimi zaman edilen kavgalarıyla çocuklar yeni deneyimler kazanır ve hayata kendilerini farkında olmadan hazırlarlardı. Günümüzde ise okuldan kursa, kurstan eve gelen; evde de sürekli televizyon ve bilgisayar başında sanal dünyaları keşfeden yapay dünyanın gerçeklikten uzak çocukları bulunuyor.
Modern yaşamın kaygı verici sonuçlarından biri olan doğa eksikliği bozukluğu (nature deficit disorder) ekran bağımlısı çocuklarda görülüyor. Modern hayat çoğunlukla görsel duyuları kullandığı için (TV, bilgisayar ekranı) diğer duyular köreliyor. Bu durum çocukların kendilerine yabancılaşmaları nedeniyle hislerinde azalmaya, dikkat bozukluğuna ve yüksek oranda fiziksel ve duygusal hastalıklara sebep oluyor. (Louv, 2005)
Çocuklar için tüm bu yapılandırılmış ve özgürlükten uzak zamanlar, onları yaratıcılıktan uzak olan dar bir alana hapsediyor. Güvenlik (ya da güvensizlik) takıntısı olan ebeveynler bu durumdan oldukça memnun. Çünkü her şey tam onların istedikleri gibi: kontrol altında!
Psikolog David Elkind’e göre çocukların doğuştan gelen merak, yaratıcılık ve hayal güçleri bizim oluşturduğumuz yüksek teknolojik ve ticari dünyanın yanında sönük kalıyor. Oyunun gücü, herkesin ulaşabileceği bol çeşidi olan yapay oyuncaklar tarafından yok ediliyor. Ve mutsuz çocuklar daha da mutsuz oluyor sonra da uyumsuz davranışları olan sorunlu ergenler haline geliyorlar. Yapılan araştırmalar bu ergenlerin diğerlerine göre daha çok alkol tükettiğini, uyuşturucu kullandığını, yaşına uygun olmayan cinsel davranışlara sahip olduğunu ve kavgaya karıştığını gösteriyor. (Margo, 2006)
Peki ailelerin ne yapması gerekiyor?
Aile ile birlikte zaman geçirmek çocukların ruhsal gelişimi için son derece mühimdir. Sevgi, merhamet, saygı gibi soyut kavramlar ilk olarak anne-babadan öğrenilir. Bu sebeple ebeveynler çocuklarının merak ettikleri ya da ihtiyaç duydukları bu kavramları kendi aile değerlerine göre çocuğa vermelidir.
Aile her zaman öncelikli olmalıdır. Sosyal ilişkilerin fakirleştiği günümüz yaşantısında çocuklarla birlikte aile olarak vakit geçirmek, en az eğitim, sosyal aktivite ya da diğer etkinlikler kadar önemlidir.
Aşırı korumacı olmak ve çocuğu yerine her şeyi düşünmek sanılanın aksine çocukların gelişimi için zarar vericidir. Onları daima birine bağımlı, kendine güvenmeyen ve sorunlarla baş etme becerisi olmayan bir bireye dönüştürür. Aileler çocuklarına güvenmeli ve onlara kendi kararlarını verirken fırsat tanımalıdır.
Elbette bu demek değildir ki onları tek başlarına başıboş bırakmalı; ebeveynlere düşen görev çocukları geleceklerine hazırlamak ve onlara gerektiği yerde ve gerektiği şekilde yol göstermektir.
(Prof. Dr. Kemal Sayar / Meleknur Soylu)
Kaynaklar:
1. Abbs, P., et al. (13 September 2006) ‘Modern life leads to more depression among children’, London: Daily Telegraph.
2. Elkind, D. (2007). The Power of Play: How Imaginative, Spontaneous Activities lead to Healthier and Happier Children, Cambridge: Da Capo Lifelong Books.
3. Guldberg, H. (2009). Reclaiming Childhood : Freedom and Play in an Age of Fear, Oxon: Taylor & Francis Routledge.
4. Louv, Richard. (2005) Last Child in the Woods: Saving Our Children from Nature-Deficit Disorder (Paperback edition). Algonquin Books.
5. Margo, J., et al. (2006) Freedom’s Orphans: Raising Youth in a Changing World, London: IPPR.