Domuzun her türlü pislik ve leş yemeye düşkün, obur, hantal ve hayvanlar arasında vücut temizliği yapmayan hemen hemen tek canlı niteliği taşıdığı bilinmektedir. Bu yüzden domuz eti ve yağının insan sağlığına pek çok zararı1 bulunmaktadır.
Domuz; sadece eti ve yağıyla değil, yetiştirildiği mekanlarla da çevreye tehlike yaymaktadır. Genellikle 50 ila 200 domuzdan oluşan domuz çiftlikleri tam bir çevre kirliliği afetidir. Domuzların barındığı tek bir tesis, bazen düzinelerce devasa çelik ahırlarda onbinlerce domuzu kapsayabilmektedir. Bu tür büyüklükte tesislerden yayılan pis ve berbat koku çevreye nüfuz etmekte, insan sağlığına zarar vermektedir
ABD’nin Teksas Perryton şehrinde söz konusu dışkı kokusu bazen rüzgarla birlikte 15 mil yol katederek bu bölgede oturan insanları pencerelerini kapalı tutmaya mecbur bırakmaktadır. Yakın çevrede yaşayanlar, bu kokunun kendilerini tam anlamıyla hasta edecek kadar kötü olduğunu söylemektedirler.
Büyük miktarlardaki domuz dışkısı ise tam bir beladır. En ufak aksilikte bunun sonuçları felaket olabilmektedir. Bu atıklar genellikle bir akreden (0.40 dönüm) çok daha büyük olan ve lagün olarak anılan sığ göl şeklindeki açık hava kuyularında depolanır. 1999 Nisan’ında, Kuzey Carolina’da dev bir domuz çiftliği olan Duplin Country’de bu tür bir lagünde açılan gedikten 1.5 milyon galon gübre ve kanalizasyon atığı Northwest Cape Fear Nehri’ne yakın taş ve topraklara dökülmüş, balık ve diğer yabani canlıların ölümüne sebep olmuştur.
Üstelik bu olay istisna değildir. Birkaç yıl önce de, Minnesota’daki Beauer Creek’e dökülen 100 bin galon domuz dışkısı yaklaşık 100 bin balığın ölümüne yol açmıştı.
Yine bu çiftliklerde hastalanmasınlar diye domuzlara antibiyotik verilmektedir. Bu da ciddi bir sorundur ve ABD’de kanun ile yasaklanmak zorunda kalınmıştır.
DOMUZ DIŞKISI
Domuz çiftliklerinde domuz dışkısı ciddi bir problemdir. Domuzların atığı o kadar fazla olur ki, tümünden güvenli şekilde kurtulmak pahalı ve zordur. Atıkların gömüldüğü çukurlardan (lagün) dışkının bir kısmı düzenli olarak yeraltı suyuna sızar ve içme suyuna karışır. Kuzey Carolina’da yeraltı suları ile ilgili bir inceleme, civardaki kuyuların yüzde 38’inin Escheria Coli ve dışkıdaki diğer bakterileri bulaştıracak kadar kirli olduğunu ortaya çıkarmıştır. Hatta çukurların astarlanmasının bile bu problemi çözmeyeceği anlaşılmıştır. Çünkü astarlanmış tesislerin dörtte biri yine sızıntı yapmakta ve zararlı bakterileri yeraltı suyuna bulaştırmaktadır.
Üstelik domuz dışkısının işlenmesi de sorunu bitirmemektedir. Lagün sistemi patojen (hastalık etkeni) mikropları öldürmemekte ve ürettiği kimyasal gübreler; bir belediye kanalizasyon tesisinde işlendikten sonra tarlada kullanılabilen insan dışkısına oranla 100 ila 10.000 kat daha yüksek patojen seviyelerini bulundurmayı sürdürmektedir. Ayrıca, domuz dışkısı miktarları öyle büyüktür ki, bazı atıklar kaçınılmaz olarak yakındaki göl, nehir ve akıntılara karışmaktadır.
Özellikle bahar ve yaz yağmurları sırasında sel olduğu durumlarda ise, mikrobik patojenlik yüklü atıklar, tarlalar ve lagünlerden yakındaki nehirlere dökülür. Gübre, içerdiği büyük miktarlarda amonyak sebebiyle havaya olduğu kadar suya da bulaşır. Kuzey Carolina’nın geniş domuz çiftliklerinin kurulduğu bölgelerde yağmurdaki amonyak miktarı 1980’lerin ortasından 1990’ların ortasına kadar iki katına çıkmıştır.2
Çin’in Guangdong Eyaleti’nde su sistemine karışan azotun yüzde 72’sine ve fosforlu atıkların yüzde 94’üne yalnızca domuz çiftlikleri kaynaklık etmektedir.3
Batı Avrupa’nın domuz yetiştirme merkezi olan Hollanda’da hayvancılık faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan kirliliğin ülkedeki araba ve fabrikaların verdiği zarardan daha büyük olduğu gösterilmiştir.
Bu yüzden OECD, domuz üretiminin çevre ve insan üzerinde olumsuz etkileri olduğunu4 ilan etmiştir.
Sonuç olarak, domuz her yönüyle insan sağlığı için zararlıdır. Ortaya çıkardığı çevre kirliliği ise başlı başına tam bir felakettir.
KAYNAKLAR:
(1) İslam Ansiklopedisi, domuz maddesi.
(2) Yediğimiz Gıdalar Güvenli mi? Prestij yayınları, 2004.
(3) National Geographic. Mayıs 2008 sayısı.
(4) Worldwatch Enstitüsü’nün Dünyanın Durumu Raporu, 1992. User Dış Ticaret AŞ, İstanbul.