Ağaçlar birbirlerinden bağımsız gibi görünseler de altlarındaki toprak aksini söylüyor. Şimdi düşünün, derin bir ormanda sessizce geziniyor ve o sessizlik içinde yaprakların hışırtısını dinliyorsunuz. Bir anda kulaklarınız çınlamaya başlıyor ve ayaklarınızın altından sesler ve uğultular gelmeye başlıyor, sanki birileri çok mühim bir konuyu gizlice “fis koslarla” birbiri ile konuşuyor. Bir anda ürperir sağınızı solunuzu kontrol eder endişeyle “kim konuşuyor?” dersiniz. Elbette bu biraz abartılı bir anlatım olsa da aslında ayaklarımızın altında, bitkiler sürekli sessiz bir diyalog içindeler.
Evet yanlış duymadınız, ağaçlar gizlice konuşuyor, takas yapıyor ve hatta birbirleriyle savaşıyor. “Ağzı ve dili olmayan ağaçlar nasıl konuşur?” dediğinizi duyar gibiyim. Gelin izah edelim.
Malumunuz yeryüzündeki tüm canlılar; “YARDIMLAŞMA KANUNU” gereği birbirleriyle, beslenmek, barınmak veya düşmanlarından korunmak gibi amaçlarla iş birliği yapacak şekilde yaratılmışlardır. İşte bu yardımlaşma şekillerinden biri de mantarlar ve ağaçlar arasında gerçekleşmektedir. Ağaçlar bu haberleşme işini köklerinin içinde ve çevresinde büyüyen mantarlar yardımı ile yapıyorlar.
Ağaçların Haberleşme Ağı
Bir orman, toprak altında MİKORİZA denilen yüzlerce kilometrelik mantar ipliklerden oluşan yoğun bir ağla kaplıdır. Mikoriza (Mycorrhiza); bazı bitkilerin kökleriyle ortak yaşam (simbioz) ilişkisi içinde olan mantarlara verilen isimdir. Kelime olarak mantar-kök anlamına gelir. Yani mikorizaları bir çeşit fiber optik kablolar gibi düşünebiliriz.
Mantarlar, bitki kökleri ile mikoriza oluşturarak bu bağlantılar yoluyla her iki organizma arasında büyüme ve gelişim için gerekli iletişimi sağlayacak şekilde yaratılırlar. Hatta bu ilişki sadece mantar ve bitki arasında değil, aynı zamanda komşu bitkiler arasında “ortak mikorizal ağlar” olarak bilinen ve bir ormanı kaplayacak kadar geniş ağlar şeklinde de olabilir.
Bu yardımlaşma organizasyonunda; mantarlar ağaçlara gerekli olan besinleri sağlarken, karşılığında ağaçlardan organik besinler alıyorlar. Yani bir nevi takas yapıyorlar. Ancak konunun uzmanı olan bilim adamları bu ilişkinin görünenden çok daha derin olduğunu söylüyorlar.
Hem Haberleşme Hem Yardımlaşma Ağı
Toprak altındaki bu muazzam mantar ağına kökleri ile bağlanan ağaçlar kaynaklarını paylaşabiliyor. Bir nevi “yeraltı internet ağı” gibi vazife gören bu mantar ağı ağaçların birbirleriyle iletişim kurmasına yardımcı oluyor. Ağdaki daha yaşlı “ana ağaçlar” bu sistem yoluyla gölgede kalan küçük fidanlara gerekli besinleri sağlayıp hayatta kalmalarına destek oluyor. Hasta ya da ölmek üzere olan ağaçların mantar ağına aktardıkları kaynaklar daha sağlıklı komşuları tarafından kullanılıyor. Bu mantar ağı diğer bitkilerce de kullanılıyor. Bir bitki saldırıya uğradığında kimyasal maddeler salgılayarak bu mantar ağ sayesinde komşularını uyarıyor.
Bir kısım bilim insanlarına göre sözde yeryüzünün en ilkel canlısı olarak kabul edilen bitkilerin günümüzün en modern haberleşme tekniği olan “fiber optik kablolar” gibi mikorizalarla haberleşiyor olması, aklı olan biz insanları bu faaliyetin arkasındaki gerçek gücü ve iradeyi görmeye sevk etmeli. Demek ki Âlemlerin Rabbi, ağzı ve dili olamayan ağaçları ve mantarları; hayatlarını kolaylaştıracak, koruyacak ve beslenmelerini sağlayacak şekilde onları mikoriza ağları ile birbirine bağlıyor.
Bundan sonra ormana gittiğinizde sadece toprak üzerindeki ağaçları değil toprak altındaki bu muhteşem iletişim ağını da düşünüp tefekkürünüzü derinleştirmeyi unutmayınız.
(Resimler için kaynak: BBC)
