Hayat Boyu Kopmayan Bağ: Mikrokimerizm / Bir Hayalet İkiziniz Var mı?

Akşam olmadı daha ama karanlık bir oda… Bir hasta yatağı, genişçe tek kişilik bir koltuk, bir monitör ve birkaç alet… Ağrıdan ne oturabiliyorum ne de ayakta durabiliyorum. Hemşire bizi yerleştirdikten sonra bebeklerin ismini ne koyacağımızı sorup, duvardaki beyaz tahtaya çizdiği iki kalbin içerisine yazıyor. Birkaç şeyi daha kontrol edip çıkınca, beyim önce koltuğun açılıp açılmadığını kontrol ediyor ve yatak olabildiğini görünce seviniyor. Bütün sıkıntıma rağmen gülmekten kendimi alamıyorum. Birkaç saatte bir kontrole gelen hemşirelerden başka kimse yok. Bir süre sonra eşim de uyuyunca bütün geceyi geçireceğimiz bu sancı odasında, arka plandaki makinelerin uğultusu etrafımı sarıyor. Ben ise bu gecenin bir saniyesini bile kaçırmak istemiyorum. Geceden ve geçtiğimiz sekiz aydan bende kalan ise sadece hatıralar olmayacak…

…

Çocuk sahibi olmak bir kadını değiştiriyor. Onu bir anne yapıyor. Bir de kimera… 

Kimera, Yunan mitolojisinde keçi, aslan ve yılan karışımı, ateş püsküren bir canavar. İnsan kimeralar ise ne bir efsane ne de bir canavar.

İnsanların birkaç farklı genotip taşımalarına ‘kimerizm’ deniliyor. Fakat bir annenin de keçi gibi süt verdiğini, çocuğunu inciten birine karşı ateş püskürten bir canavara dönüşebildiğini, 80 kere tezgâhın üstüne çıkma dediği kızını yine orda görünce yılan gibi tıslayabildiğini düşünürsek fena bir benzetme değil.  

Kimera

Kimera olmanın farklı yolları var. Hamilelik, organ veya doku nakli, anne karnında ikizlerde karşılıklı hücre geçişi bunlardan bazıları. Bazen de bir bebek farklı iki yumurta hücresinin birleşmesi ile oluştuğu için iki set genetik maddesi oluyor. Kimeralar iki farklı göz, ten veya saç rengine sahip olabiliyor fakat birçoğu ilk bakışta ayırt edilemiyor. 

 

Aynı bedende can olmak: mikrokimerizm

Boston’da Karen Keegan, böbrek nakline ihtiyacı olduğunda üç yetişkin oğlu genetik testlerden geçerek, anneleri için uygun bir böbrek bulmaya çalışırlar. Testler, oğullardan ikisinin Karen’in kendi oğlu olmadığını gösterir. Oysa o, üçünün de kendi çocukları olduğunu bilmektedir. Israrıyla tekrarlanan testler daha da kafa karıştırıcı bir sonuç ortaya koyar: Karen bu iki oğlunun annesi değil, aslında teyzesidir.

Fakat tüm bunların sebebi, Karen’in bedeninde iki farklı set DNA taşımasıdır. İlk set kendine has olan, ikincisi ise hiçbir zaman doğmamış olan ikiz kız kardeşine aittir. Genetik testlerde iki oğlunun teyzesi olarak çıkmasının sebebi, testlerde bu DNA’nın kullanılmasıdır. 

 

Anneler çocuklarını önce karnında sonra kalbinde taşır 

Bu sadece bir metafor değil, gerçekten de doğru. Anne ve çocuk arasında hücre düzeyinde başlayan ve hayat boyu süren bir bağ var. Fetüs hücreleri plasentayı aşıp, kan ile annenin bedenine girip onun bir parçası oluyor.(1)

Yapılan bir araştırmada, oğulları olan 70’li yaşlardaki annelerin beyinlerinde erkek DNA’sı bulunur.(2) Daha sonra bebekten gelen bu hücrelerin sadece beyin ve kan arası bariyeri aşmakla kalmayıp nöronlara dönüştüğü ortaya çıkarılır.(3) Aslında bu hücreler sadece nöronlara değil, bir kök hücre gibi kalp, kemik, karaciğer, akciğer, deri, dalak gibi farklı organların hücrelerine de dönüşebiliyorlar. (4-5)

Bu çift yönlü bir geçiş: Anneden bebeğe olduğu gibi, ters yönde de gerçekleşiyor. 

Okla gösterilen mavi hücre, bir annenin karaciğerinde bulunan erkek hücreleri.

(Kaynak: Copyright © 2004 American Medical Association)

Ayrıca, anne karnında iken annenize geçen hücreleriniz, daha sonraki hamileliğinde, annenizden kardeşlerinize de geçebilir. Bu noktada aile içinde bir harita çizmeye çalışsanız sadece birkaç nesil içinde çok karmaşık bir resim ortaya çıkacaktır. 

Kimerizmin emzirme ile meydana geldiğini gösteren çalışmalar da var.(6) Süt anneliği ve süt kardeşliği ile nikâhın yasaklanmasının bir hikmeti de, belki bu olabilir. 

Geçiş yapan hücrelerin sadece oğulları olan annelerde tespit edilmesi ise erkek hücreleri ile annenin hücrelerinin daha kolay bir şekilde ayırt edilebilmesinden kaynaklanıyor. 

 

Annesinin küçük yardımcıları 

Ömür boyu kurulan bir bağdan ötesi, bu hücreler annede zarar görmüş, hastalıklı doku ve organların tamirinde de iş görüyorlar.  Bunun bir örneği ise sezaryen yaralarında çokça bulunduğu tespit edilen, kolajen üreten bebeğe ait hücreler.(7)

Oklar: Bir annenin sezaryen yarasında tespit edilen, önceki hamileliğinde bebeğinden aldığı erkek hücreleri.

(Kaynak: Mahmood, O’Donoghue)

Bebeklerin hamilelik sırasında neden oldukları mide bulantısı, yorgunluk gibi zorluklar, hiç akla gelmeyecek farklı kolaylıklar ile beraber veriliyor olmalı.

 

Mikrokimerizm annelerin uzun vadeli sağlığı açısından biyolojide tartışmalı bir konu 

Araştırmalar bebek hücrelerinden göğüse gidenlerin annede göğüs kanserine(8-9) kalbe gidenlerin ise kalp krizine karşı koruma sağladığını söylüyor.(10)

Beyinde ise oksitosin salgılanmasını artırıp annede duygusal ve davranışsal değişikliklere ve anne ve bebeğin doğumdan sonra da bağlanmasına sebep oluyorlar. Bebekten anneye geçen hücreler annenin tekrar ne zaman hamile kalacağında bile etkili olabiliyor. Alzheimer hastalığı olan hanımların beyinlerinde, hasta olmayanlara göre daha az fetal hücre bulunuyor.(2)

Bazen çocuklar gibi anneye geçen hücreleri de yaramazlıklar yapabiliyor. Örneğin bebekten geçen hücreler göğüs hücrelerinde daha fazla süt üretimini tetiklerken, eğer haddinden fazla bölünmeye başlarlarsa kanser riskini artırabiliyor. Tiroid bezine yerleşen hücreler hormonlarla anne vücudunda sıcaklığın artarak bebeğin daha rahat etmesine neden olurken, bazı durumlarda Tiroid kanserine dönüşebiliyor. Süt üretimi ve vücudun çok ısıtılması ise annede fazla enerji kaybına neden oluyor. Anne ve çocuk farklı genetik yapıda oldukları için, annenin bağışıklık sistemi aşırı aktif hale gelip eklem romatizması gibi bağışıklık sistemi ile ilgili rahatsızlıklara da neden olabiliyor. Tiroid ve göğüs kanseri ile bağışıklık sistemi rahatsızlıkları kadınlarda erkeklere nazaran daha yüksek oranda görülüyorlar.(11-12)

Anne ve bebek ilişkilerinin daha farklı boyutlarını anlamamız için konuyla ilgili daha çok araştırmaya ihtiyaç var.

 

Neden Böyle?

Bir yere gittiğimde beyimin aksine neden aklɩm hep çocuklarda kalıyordu? Ecenur küçükken onu parka götürdüğümde düğün sahibi gibi bir türlü neden parktan dönemiyorduk? Hem ben neden dün Talha’ya ikinci dondurmayı verdim ki? Yoksa 4 çocuğum, hücreleri ile aklıma ve kalbime girerek, ipleri takmış beni bir kukla gibi oynatıyorlar mıydı?

Peki ya kardeşim? Ben anne karnında iken anneme geçen hücrelerim daha sonra kardeşime geçtiği, yani benden bir parça taşıdığı için mi Selim’i çok seviyordum. Yoksa annemden bana geçen hücreler nedeniyle annemi içimde taşıdığım için mi Selim’in dünyanın en iyi insanɩ olduğunu düşünüyordum? 

O kadar itirazlarıma rağmen, yine bu yüzden mi git gide anneme benzemeye başlıyor, anneannem 3.0 olma yolunda ilerliyordum? Sevgi, ilgi, şefkat duygularımız, benzerliklerimiz, bu hücreler, kimyasallar ve reaksiyonlarla mı ilişkili?

Şeker ve yumurtayı çırpıp, yağ, süt ve un ekleyince kek oluyor. Bahsettiğimiz kimyasallara a+b+c…, kimyasal reaksiyon ve hücre göçlerine de x ve y desek (x+y) (a+b+c+…)=şefkat yapar mı?

Her şeyin arkasında bir hakikat ve detaylı bir programlama olduğu gibi elbette ki şefkat, sevgi, aşk, ilgi gibi duyguların arkasında da bir kimya ve plan var. Fakat bu kör ve sağır, kendileri duygudan yoksun fiziksel madde ve olayların, fizik ötesi hislerin oluşmasındaki payları ise üzümün çubuğunun üzüm, ineğin yediği samanın süt yapması kadar… Bütün bu sebepler ve sonuçlar, peş peşe ve yan yana gibi görünse de, sonucu yaratma noktasında, dağın tepesine çıksak elimizi sürebileceğimizi sandığımız güneşin, bize uzaklığından daha uzak. 

Evrimsel biyolojide denildiği gibi bebek anneden alabileceği kadar besin ve ilgi almak için hücreleri ile annesinin organlarına yerleşmiyor. Daha nerede olduğunu göremeyen gözleri, doğacağı dünyayı ve oradaki ihtiyaçlarını görüp, doğduktan sonra annem bana daha iyi baksın daha çok süt versin hesabını da yapamıyor. Annesi ise 20 yıl sonra faydası olur belki diye düşünüp izin vermiyor. Ne bebek ne de anne, ne olduğunun farkında değil. Fakat anneyi, çocuklarının hepsini ve bütün insanlığı bilen, ihtiyaçlarını gören Rableri, hem sebepleri hem de sonuçlarını beraber yaratıyor. Doğum yapmak, anne olmak gibi sıkıntılı işleri bile güzelleştiriyor, evlerimizi bu dünyada bir cennet bahçesi yapıyor. 

 

Kaynaklar: 

1. Two-way cell traffic between mother and fetus: biologic and

clinical implications, Lo et al.

2. Male Microchimerism in the Human Female Brain, Chan et al.

3. Pregnancy-associated progenitor cells differentiate and mature into neurons in the maternal brain, Zeng et al. 

4. Naturally Acquired Microchimerism. Gammill, Nelson.

5. Cell Migration from Baby to Mother, Dawe et al.

6. Breastfeeding-related maternal microchimerism, Moles et al.

7. Microchimeric Fetal Cells Play a Role in Maternal Wound Healing after Pregnancy, Mahmood, O’Donoghue.

8. Fetal microchimerism in women with breast cancer, Gadi, Nelson.

9. Case-Control Study of Fetal Microchimerism and Breast Cancer, Gadi et al.

10. Fetal Cells Traffic to Injured Maternal Myocardium and Undergo Cardiac Differentiation, Kara et al.

11. Microchimerism in autoimmune disease: more questions than answers? Lambert, Nelson.

12. Fetal microchimerism and maternal health: A review and evolutionary analysis of cooperation and conflict beyond the womb, Boddy et al.