Kendinizi hayal edin… Araba kullanıyordunuz… Gerisini hatırlamıyorsunuz. Gözünüzü açtınız. Bir hastane odasındasınız. Yakınlarınız yanınızda. Konuşmak istiyorsunuz dudaklarınız oynamıyor. Ellerinizi ayaklarınızı hareket ettiremiyorsunuz. Derin bir uykuya dalıyorsunuz…
Ne kadar zaman geçti bilmiyorsunuz. Gözleriniz kapalı ama etrafınızda konuşulanları duyabiliyorsunuz. Doktor ailenizle artık makinelerin fişini çekip çekmeme kararı üzerine konuşuyor. Bütün kuvvetinizle haykırmak istiyorsunuz: “Hayır, yapmayın! Buradayım ben!” Ama kimse sizi duymuyor…
Kendi zihninizin içinde hapsolduğunuz bu durumdan nasıl kurtulabilirsiniz?
…
Dr. Ecmel Zimar, o gün Vancouver Hastanesinde ölümle ilgili, tarihi bir buluş1 yapacağından habersiz, sadece hastasının hayatını kurtarmaya çalışıyordu.
87 yaşında biri, düşmüş ve beyninde kanama meydana gelmişti. Başarılı bir ameliyat sonrasında pıhtı alınmış, fakat hasta nöbetler geçirmeye başlamıştı. Dr. Zimar, bu durumda, standart bir prosedür olarak, hastayı bir EEG cihazına bağlar. Hasta EEG’ye bağlı iken birden kalp krizi geçirir ve ölür.
Bu beklenmeyen durum ile, ölen bir insanın beyin aktivitesi kayda alınmış olur.
İnsan Ne Zaman Öldü Sayılır?
Filmlerde hep gösterilen an… EKG monitöründe, o içler acısı ses ile grafik sıfırlanır. Hasta artık ölmüştür. Fakat Dr. Zimer’ın hastasının kalbi durduktan sonra da beyin aktivitesi 30 sn daha devam etmiştir!
“Hayatım Gözlerimin Önünden Bir Film Şeridi Gibi Geçti!”
EEG kayıtları ile ölmeden önceki ve sonraki 30 sn’ye odaklanılarak, hastanın son 900 sn’si incelenir. Hafıza merkezlerinin aktif olduğu gözlemlenir ve ölmeden hemen önce, yaşanmış hatıraların bellekte geri çağırıldığı sonucuna varılır.
Sevdiğimiz biri, kalbi durup, tam da artık kaybettik dediğimiz o anda, aklından neler geçiyor? Bizi duyabiliyor mu? Bu âlemde mi, yoksa kabir âlemi ve burası arasında bir köprüde mi? Melekleri görebiliyor mu? Onun o sırada aklından geçenleri bir gün bir ekrandan seyredebilecek miyiz?
Beynimiz Bir Bilgisayar Gibi
Canlıların bir bedeni bir de ruhu, bilgisayarların bir kasası bir de sanal programları ve internet bağlantısı olduğu gibi düşüncenin de soyut manası ile beraber beynin içinde maddeye dayalı bir tarafı var. Sinir hücreleri, içlerindeki kimyasal maddeler ve reaksiyonlar, açığa çıkan elektrik sinyalleri ve manyetik alan, sebepler boyutunda bu manaların altında yatan madde. Bunlar bazı aletler kullanılarak ölçülebildiği için, geri mühendislik ile düşüncenin ne olduğuna ulaşmak mümkün.
Bazı insanlar Kuran veya başka bir kitap okumanın pasif bir iş olduğunu düşünüyorlar. Fakat ister kitap okuyun, ister dua edin, isterseniz trafikte birilerine küfredin, aklınızdan gelip geçen tüm bu manalar beyninizde bir elektromanyetik alan, etrafımızdaki insanların tamamından çıkan bu sinyaller ise çevremizdeki manevi havayı oluşturuyor. Bazı veliler belki buna bire bir şahit oluyor. Nörobilim sırlarını çözmeye çalışıyor. Bizim gibi sıradan insanlar ise, gözlerimiz görmese, kulaklarımız duymasa da içimizde bir şey bu havadan etkileniyor. Bazen sebepsiz yere sıkılıyoruz. Bazı kimseler sadece yanında bulunmakla içimizi ferahlatıyor. Bahsettiğimiz Kuran veya kitap okuma, dua etme gibi pasif olduğu düşünülen şeyler ise, insanlara faydalı olma adına farklı bir boyut kazanıyor.
Bir Sırrınız Var mı?
Arada bir kaçamak yapıp, kimseden habersiz, paça çorbası içmeye mi gidiyorsunuz? Gardırobun içine saklanıp çocuklarınızdan gizli çikolata mı yiyorsunuz? Sırrınız her neyse onu bir düşünün… Kimsenin bilmesini istemediğiniz, bu size özel yanınız beyin zarının ve kafatasının içinde güvende mi?
Herkesin kendine has özellikleri var: tercihleri, sırları, hatıraları, korkuları, hüzünleri, ve hayalleri. Bunların toplamı insanı diğerlerinden farklı ve özel yapıyor. Ama bir yandan da savunmasız. Yani bazıları açığa çıksa insan zarar da görebilir.
İnternet şirketleri, telefonlarımızın kamera ve mikrofonları ile artık yatak odamıza kadar girdiler. Artık sadece internetten aramasını yapmadığımız özel düşüncelerimiz, hayallerimiz kaldı bize. Ama artık bir zaman sonra o bile elimizden alınacak gibi görünüyor.
Hangi Beyin Bölgesi Hangi Tür Düşünceleri, Kelimeleri İfade Etmekten Sorumlu?
Lankinen et al, 2018
MRI tarayıcıları, beyin aktivitesini ölçerek, beyin haritaları çıkarılmasında kullanıyorlar. Fakat elde ettiğimiz ve kâğıda dökebildiğimiz beyin sinyallerini nasıl deşifre edebiliriz? Nasıl beyin dilini, kendi anlayabileceğimiz dile çevirebiliriz. Örneğin, pek çok kişi için yazılı bir nota çok şey ifade etmiyor. Fakat o notayı okuyabilen biri onu müziğe dönüştürdüğü zaman bir anlam kazanıyor.
Hiyeroglifler bulunduğunda bir anlam içerdiği belli olmasına rağmen, ne demek istedikleri tam anlaşılmıyordu. 1799’da ünlü Rozetta Taşı bulundu. Bu taş hem eski Yunan hem de hiyeroglif iki metin içeriyordu. Eski Yunan dilini bilenler olduğu için, iki metin karşılaştırılarak hiyeroglifler de anlaşıldı. Fakat beynin Rozetta Taşı yok. Sinyallerin ne anlama geldiğini kendimiz çözmemiz gerekiyor.
Yapay Zeka Düşüncelerimizi Nasıl Görür?
Ölçümler geleneksel MRI makinalarından ziyade fonksiyonel MRI’lar ile yapılıyor. fMRI beyin dalgaları ile birlikte, beyne giden kan miktarını da ölçüyor. Bir beyin hücresi ne kadar aktif ise, o kadar fazla enerji kullanıyor.
Deneyden önce bilgisayarlar, insan beyninin nasıl çalıştığı ve bir problem ile ilgili çözüm bulma stratejileri üzerine “eğitiliyor”. Katılımcılara resimler veya videolar gösterilerek beyin aktiviteleri ölçülüyor.
Genel anlamda yapılmaya çalışılan şey, dış âlemde görülenlerin beyinde nerede ve nasıl bir reaksiyon oluşturduğunu bulabilmek. İyi çalışan bir algoritma ile resmi çıkartılan beyindeki düşünceler, aslı ile büyük ölçüde birbirine denk düşüyor.
Farklı anlamların beynin neresine denk geldiğini gösteren beyin atlası 2016 yılında Nature’da yayınlandı.2 Gönüllülere 2’şer saat MRI içerisinde hikaye dinletilerek oluşturulan harita, Berkeley Üniversitesi hocaları tarafından yapıldı.
CA Berkeley Üniversitesi
Her renk farklı bir kategoriyi gösteriyor. Örneğin koyu yeşil, sayılar; kahverengi, yer; pembe, şiddet ile ilgili kavramlara karşılık geliyor. Her bölgede pek çok kelime karşılık buluyor.
Bilim-Kurgu Değil, Nöroteknoloji Artık Akıl Okumaya Başladı!
Oregon Üniversitesinde fMRI içinde, deneklerden bazı yüzleri hayallerinde canlandırılması istenir. Bilgisayara aktarılan beyin aktiviteleri ile, hayal ettikleri yüzler yapay zeka ile ekrana aktarılır. Bu araştırmada3 görev alan nörobilim uzmanı Brice Kuhl, insanların en özel ve gizli hatıralarını bile, beyinlerini inceleyerek çıkartabileceklerini ifade ediyor.
Carnegie Mellon Üniversitesinde yapılan bir deney4 ise insan beynindeki karmaşık cümleleri, ve cümlede geçen yer, insan ve olayları doğru sırası ile %87 tahmin edebiliyor.
Deneklere fotoğraf yerine film klipleri gösterilen başka bir çalışmada5 seyrettirilen film parçaları, geri mühendislik yapılarak, sadece beyin aktivitesi ölçümleri ile ekrana aktarılıyor. Beyin tarayıcıların çözünürlüğü çok yüksek değil. Bir piksel ölçüm içinde milyonlarca sinir hücresi var. Detaylı okuma yapabilmek için tek hücreye kadar inebilecek bir çözünürlüğün olması gerekiyor.
Solda gösterilen film klibinden bir kare. Sağda beyin aktivitesinden bilgisayarın çizdiği resim.
(Resim: Berkeley News)
Şu anki teknoloji, önceden seyredilmiş olan filmler ile yapılıyor. Teknolojinin ilerlediği yön ve yapılması hedeflenen ise, daha önce hiç kimsenin görmemiş olduğu, sadece insanın zihninde olan hayal, düşünce, ve hatıraların deşifre edilebilmesi. Resim kalitesi ise gitgide artıyor.
Hollanda’da yapılan bir deneyde6 katılanlara gösterilen, daha sonra ise beyin aktivitelerinden yola çıkarak bilgisayar çizimleri yapılan bazı yüzler aşağıda görülüyor:
Sol: Gösterilen resimler.
Sağ: Beyin aktivitesinden çizilen resimler.
(Dado et al, 2022)
Japonların yayınladığı başka bir makalenin7 sonuçları ise şu şekilde:
En Başta Bahsettiğimiz Gibi Bir Hastaya Gelince
Beyin sinyallerini almak için sadece büyük MRI makineleri kullanılmıyor. Artık teknoloji çok daha ucuz ve taşınabilir hale gelmiş durumda.
Resimde görülen Beyin-Bilgisayar-Bağlantısı (BBB) başlıkları başta bahsettiğimiz gibi bir hastaya yardım edebilir. Eğer size bu şapkalardan birini giydirirlerse beyin dalgalarınız ile bilinç seviyenizi ölçüp, bir soru sorulduğunda bu soruya evet veya hayır cevabınızı, sadece siz düşünerek anlayabiliyorlar. Hatta bu başlık ile klavyedeki harfleri kontrol edebiliyor ve bir bilgisayar aracılığı ile düşüncelerinizi karşı tarafa iletebiliyorsunuz.
Yapay Zeka Kendi Kendine Konuşmayı da Başka Bir Boyuta Taşıyor
AlterEgo adlı alet8 ile ifade etmek istediğiniz şeyi sadece içinizden geçiriyorsunuz. Bu da beyinde bazı sinyaller oluşturuyor. Geri planda çalışan yapay zeka ne dediğinizi deşifre edip, internetten araştırıp, size kulaklık vasıtası ile cevap veriyor. Siri ve Alexa ile konuşur gibi, fakat ağzınızı bile oynatmadan ve kimse duymadan.
Felç veya ağız kanseri geçirip iletişim kuramayan insanlar için bu gerçekten çok güzel bir haber.
Mucidin aleti nasıl kullandığını görebilmek için:
https://www.youtube.com/watch?v=RuUSc53Xpeg
Bu Başlıklar Yalan Makinesi Olarak Kullanılırsa?
Macaristan sınırında Birleşmiş Milletler tarafından test edilmiş ve pek kimse bilmese de Amerika’da kullanılmakta. Peki durum bu ise, filmlerde hep duyduğumuz sessiz kalma hakkı ne olacak? Artık insanlar herhangi bir konuda sessiz kalma haklarını kullanabilecekler mi?
Başlıkların Farklı Kullanım Alanları Var
Başlıklar konsantrasyon seviyesini ölçerek, hiperaktivite ve dikkat bozukluğu olan kişilerde destek olarak kullanılıyor.
Aletler arabalarda sürücünün baş kısmına yerleştirilirse, sürüş sırasında konsantrasyonu ölçülerek, zayıfladığı durumlarda uyarılması için kullanılması da oldukça faydalı olacaktır.
Çin’de fikri beğenen bir okul bütün öğrenciler için satın almış.
Artık öyle okula gidip, sırada oturup, hayal kurmak yok. Ya konsantre olacaksınız ya da başlığınız, herkesin göreceği şekilde, işaret verecek. Konsantrasyon her kaybedildiğinde sinyal veren bu başlıkların mesela zorunlu olarak kullanılması gereken bir toplumda, Cuma namazı nasıl kılınır, düşünmek bile istemiyorum.
Çin’de askeriyede, bazı fabrikalarda, ve hızlı tren hatlarında çalışanlar, başlıklar giydirilerek ruhsal durumları kontrol ediliyor. Panik, öfke, üzüntü, depresyon gibi hallerde yüzünüz gülse bile patrondan saklanılamıyor. Eğer bazı haller üzerinizde varsa, vazife değiştirme, ara verme, veya eve gönderilme ile verimlilik artırılmaya çalışılıyor.
Her yerde başlıklar zorunlu olsa ve daha da geliştirilse, her düşünülen hep ortada olsa nasıl bir hayat olurdu? Herkes orada çok samimi ve iyi mi olurdu? İmtihan sırrı ortadan kalkar mıydı? Birinin yanında, saygıdan uzak bir şey aklımızdan geçse ve alet bunun sinyalini verse, herhalde çok utanırız. Oysa Allah her an her halimizi ve düşüncemizi biliyor. Nurdan yaratılan melekler de bizi görüyorlar. Çok şükür Settar olan Allah her halimizi ortaya dökmüyor.
BBB’leri İsteyerek Kullananlar da Var
tredhunter.com
BBB’ler ile video oyunları oynayanlar farkında olsun veya olmasın, beyinlerindeki çok özel kısımlara ulaşılabiliyor. 13.3 milisaniyenin altındaki görsel bir uyarıcı, zihin tarafından algılanamasa bile beyinde bir tepki oluşturuyor. Bu şekilde yapılan subliminal bir saldırı ile insanın adres, kimlik, banka bilgilerini elde etmenin mümkün olduğu belirtiliyor.9
“The Moment” adlı film bu aletler ile seyredilen bir film. Edilgen bir şekilde seyretmek yerine filmi siz beyin aktiviteniz ile kontrol ediyorsunuz. Alet sıkıldığınızı anlarsa senaryo ve müzikler hemen değişiyor. Herkes için sonu farklı bitiyor. 101 trilyon farklı senaryo tek bir filmin içinde gizli.
Birinin Ne Düşündüğü ve Bir Suç İşleme Niyeti Bilinse Polis Onu Tutuklayabilir mi?
O gün, düşündüğümüzden daha yakın olabilir. Bir suçu işleme düşüncesi yüzünden daha teşebbüs bile etmeden bir insan tutuklanabilir.
Indiana’da 18 yaşında bir genç okul koridorunda, kendisinin silahla ateş ederken çekilmiş bir fotoğrafını sosyal medyada yayınlayınca tutuklanır. Oysa bu görüntü ‘artırılmış gerçeklik’ ile oynadığı bir oyundan alınmıştır ve ateş ettikleri de öğrenciler değil zombilerdir.
Hapisten çıkmak üzere olan 96 kişi üzerinde yapılan bir sosyal deneye göre,10 beyin görüntülemelerine bakılarak, tekrar suç işleyip işlemeyecekleri de tahmin edilebiliyor. Kesinlik kazanabilmesi için ise daha üzerinde çok çalışmaya ihtiyaç var.
Kullanılan algoritmaların bir problemi ise her geçen gün daha komplike hale gelerek bir kara kutuya dönüşmeleri. Bilgisayarların bu programlamalar ile, kararlarına nasıl vardıkları, bir zaman sonra kendilerini tasarlayanlar tarafından bile anlaşılamayabiliyor. Gün gelir, bu okumalar hep doğru gibi kabul edilmeye başlanırsa, ve makineler hatalı bir şekilde insanların niyetlerini yanlış okurlarsa, işlemedikleri bir suç ile ilgili insanlar masumiyetlerini nasıl kanıtlayabilirler? Hem sadece niyet eden bir kişi gerçekten o suçu işlemiş gibi mahkûm edilmemelidir. Niyetler her zaman değişebilir.
Teknolojinin Potansiyel Kullanım Alanları
Bu belki yarın değil ama beyin şeffaflığına doğru gidiliyor. Bu ise özgürlük anlayışımızdan, veri toplamamıza ve saklamamıza kadar her şeyi değiştirecek anlamına geliyor.
Teknoloji ile insanlar toplumda dışlanmamak için orijinal bir düşünceye cesaret edemeyebilir. Gizli günahlar bile ortaya dökülür ve daha da normalleştirilmeye çalışılır. Beyinlerimiz hacklenip, bir bilgisayara yapıldığı gibi içindeki bilgilere ulaşılabilir. İnsanlar güzel bir rüyayı, hele de içinde çok sevdiği ve özlediği biri varsa, uyanıkken seyredebilir. Psikiyatristler hastalarının korku, öfke gibi duygularını çok rahat anlayıp analiz edebilirler. İnsanlar telepati ile konuşabilirler. Bir türlü ifade edemediğimiz bazı duygularımızı, görüntüler ile, net bir şekilde anlatabiliriz. Dilimizi bilmeyen biriyle kolayca iletişim kurabiliriz. Yargı sistemi, ve şüphelilerin sorgulanması kökten değişir. Küçüklüğümüzden kalan bir hatırayı resme dökebiliriz. Bir yere gezmeye gittiğimizde artık fotoğraf makinesi taşımamıza gerek kalmaz.
Güzel bir bina veya oda tasarımı aklınızda var fakat bunu resme dökemiyorsanız, BBB yardımı ile bilgisayardan resmini çıkarıp mimara verebilirsiniz. Mimarlar, ise dizaynlarını, bu şekilde müşterilerine önce beğendirdikten sonra inşaya başlayabilirler. Casuslar bir belgeye sadece bakıp numunesini almaya gerek kalmadan kaçırabilir. İstihbarat teşkilatları çok kolayca gizli bilgiye ulaşabilirler.
Baskıcı Rejimlerde Yaşayan, Özellikle de Azınlık Olanlar İçin Bunlar Ne Anlama Gelir?
Ohio Devlet Üniversitesinin yaptığı bir araştırmaya göre, fMRI’lar ile, sadece beyin taramalarına bakılarak, bir insanın politik görüşü anlaşılabiliyor.11 Despot bir iktidar altında yaşayan insanlar için politik fikirlerinin bilinmesi ise güvenli olmayabilir.
Örneğin, Sosyal Kredi Sistemi adı altında, insanların ne kadar iyi bir vatandaş olduklarını ölçmek için sürekli takip altında tutan Çin, daha da ileri gitmiş durumda. Çin Milli Bilim Merkezindeki bir grup bilim insanı, geliştirdikleri yapay zeka ve bilgisayar sistemleri ile, akıl okuyarak, halkın komünist partiye olan sadakatini test ettiklerini açıkladı.12
Partiye müteşekkir olma, güvenme, onu dinleme ve takip etmelerinin daha sağlamlaşabilmesi için, fikir ve politik düşüncelere maruz bırakılan insanların beyin dalgaları, yüz ifadeleri, reaksiyonları analiz ediliyor. Anlaşılan baskı rejimlerinde, sadece vergini vermek, kurallara uyan, iyi ve saygılı bir vatandaş olmak yetmiyor. Zorla sevmek de gerekiyor. Bir azınlık olan Uygurlar ise takip edilip, “yeniden eğitim” kamplarına alınarak zulmediliyor.
Zihinsel Özgürlüğümüz Ne Kadar Önemli?
Nöroteknoloji daha önce hayal bile edemediklerimizi hayata kazandıracak. Pek çok hastaya çare, bir sürü insana kolaylık olacak. Tüm bu pozitifler, negatifleri ile beraber hayatımıza girecek.
İnsanların bilerek veya bilmeyerek en önemli özgürlüklerinden biri olan zihinsel özgürlüklerini tehlikeye atacak işlerin içine girme ihtimalleri insanı korkutuyor. Bir şey satın alınırken, indirim almak için insanlar beyin aktivitelerini satarlar mı? İnternette bir şey görmek, bir bilgiye ulaşmak, bir uygulamayı kullanmak için tıkladıklarında küçük bir puntoyla yazılmış beş sayfalık bir kontrat önlerine geldiğinde, kabul etmeden önce, okuyacaklar mı? İnsanın özelini ve güvenliğini koruyan kanunlar, teknoloji ile aynı hızda ilerleyebilecek mi?
Ömrü olanlar, 10-20 yıl içerisinde, tüm bunların cevaplarını, nöroteknolojinin faydasını da zararını da bire bir yaşayarak görebilecekler.
Kaynaklar:
1. Vicente R, Rizzuto M, Sarica C, Yamamoto K, Sadr M, Khajuria T, Fatehi M, Moien-Afshari F, Haw CS, Llinas RR, Lozano AM, Neimat JS, Zemmar A. Enhanced Interplay of Neuronal Coherence and Coupling in the Dying Human Brain. Front Aging Neurosci. 2022 Feb 22;14:813531. doi: 10.3389/fnagi.2022.813531. PMID: 35273490; PMCID: PMC8902637.
2. Huth, A., de Heer, W., Griffiths, T. et al. Natural speech reveals the semantic maps that tile human cerebral cortex. Nature 532, 453–458 (2016). https://doi.org/10.1038/nature17637
3. Lee H, Kuhl BA. Reconstructing Perceived and Retrieved Faces from Activity Patterns in Lateral Parietal Cortex. J Neurosci. 2016 Jun 1;36(22):6069-82. doi: 10.1523/JNEUROSCI.4286-15.2016. PMID: 27251627; PMCID: PMC6601811.
4. Wang J, Cherkassky VL, Just MA. Predicting the brain activation pattern associated with the propositional content of a sentence: Modeling neural representations of events and states. Hum Brain Mapp. 2017 Oct;38(10):4865-4881. doi: 10.1002/hbm.23692. Epub 2017 Jun 27. PMID: 28653794; PMCID: PMC6867144.
5. Nishimoto S, Vu AT, Naselaris T, Benjamini Y, Yu B, Gallant JL. Reconstructing visual experiences from brain activity evoked by natural movies. Curr Biol. 2011 Oct 11;21(19):1641-6. doi: 10.1016/j.cub.2011.08.031. Epub 2011 Sep 22. PMID: 21945275; PMCID: PMC3326357.
6. Dado T, Güçlütürk Y, Ambrogioni L, Ras G, Bosch S, van Gerven M, Güçlü U. Hyperrealistic neural decoding for reconstructing faces from fMRI activations via the GAN latent space. Sci Rep. 2022 Jan 7;12(1):141. doi: 10.1038/s41598-021-03938-w. PMID: 34997012; PMCID: PMC8741893.
7. Shen G, Horikawa T, Majima K, Kamitani Y. Deep image reconstruction from human brain activity. PLoS Comput Biol. 2019 Jan 14;15(1):e1006633. doi: 10.1371/journal.pcbi.1006633. PMID: 30640910; PMCID: PMC6347330.
8. Arnav Kapur, Shreyas Kapur, and Pattie Maes. 2018. AlterEgo: A Personalized Wearable Silent Speech Interface. In 23rd International Conference on Intelligent User Interfaces (IUI '18). Association for Computing Machinery, New York, NY, USA, 43–53. https://doi.org/10.1145/3172944.3172977
9. Mario Frank, Tiffany Hwu, Sakshi Jain, Robert T. Knight, Ivan Martinovic, Prateek Mittal, Daniele Perito, Ivo Sluganovic, and Dawn Song. 2017. Using EEG-Based BCI Devices to Subliminally Probe for Private Information. In Proceedings of the 2017 on Workshop on Privacy in the Electronic Society (WPES '17). Association for Computing Machinery, New York, NY, USA, 133–136.https://doi.org/10.1145/3139550.3139559
10. Aharoni E, Vincent GM, Harenski CL, Calhoun VD, Sinnott- Armstrong W, Gazzaniga MS, Kiehl KA. Neuroprediction of future rearrest. Proc Natl Acad Sci U S A. 2013 Apr 9;110(15):6223-8. doi: 10.1073/pnas.1219302110. Epub 2013 Mar 27. PMID: 23536303; PMCID: PMC3625297.
11. Seo-Eun Yang, James D Wilson, Zhong-Lin Lu, Skyler Cranmer. Functional Connectivity Signatures of Political Ideology. PNAS Nexus, 2022; DOI: 10.1093/pnasnexus/pgac066
12. https://www.firstpost.com/tech/news-analysis/chinese-researchers-claim-to-have-made-ai-systems-that-can-read-minds-could-be-used-to-test-loyalty-to-chinese-communist-party-10894991.html
