Damarların Damarları

Mimar Sinan, o herbiri mimari şaheser olan eserlerini yapmasaydı onun mimar olduğunu kimse bilemeyecekti. Onun “mimar” olduğunu bilmemiz ve “mimar” ismiyle yad etmemiz eserlerini görmemiz ve tanımamız ile olmuştur. Yani bir sanatkârın isim ve sıfatını eserleriyle bilmekte ve tanımaktayız. Aynı şekilde sanat açısından baktığımızda, harika ve mükemmel eserlerin sergisi olan kâinatta yaratılan ve sergilenen eserlerden de Allah’ın isimlerini öğreniyor ve tanıyoruz. Mesela yaratmasından Halık (yaratıcı), hayat vermesinden Hayy ve Muhyi, rızık vermesinden Rezzak, şifa vermesinden Şâfi isimlerini biliyor ve Allah’ı bu isimleriyle tanıyoruz. Bu yazıda da Hakîm (her yaptığını hikmetli ve faydalı yapan) isminin yanında Rezzak ismini ve özel olarak da Muin (yardım eden) isminin damarlardaki bir tecellisini (yansımasını) görüyoruz. Allah (cc) bedene yardım için yarattığı damarlarda da yardıma ihtiyaç olduğu yerde yardımcı damarlar yaratmaktadır. (Ed.) 

…

Vücudumuzdaki tüm dokuların beslenmesi gereklidir. Vücutta dokuların beslenmesi damarlar tarafından taşınan kan ile olur. Dokular kana kavuşursa hayatını devam ettirebilir ve fonksiyonunu yerine getirebilir. Eğer kanın ulaşmasında sıkıntı olur ve sekteye uğrarsa o doku ilk olarak görevini yerine getiremez ve bu kansızlık devam ederse hücreler ölebilir. 

Atardamarlar vasıtasıyla dokuya gelen kan dokuyu besler, onun ölmesini engeller ve çalışmasını sağlar. Atardamarlar da canlı dokulardır ve tüm hücreler gibi besin ve oksijen almak ve atıklarını atmak için kana ihtiyaç duyarlar. İnce  arterler ihtiyaç duydukları tüm besinleri arter lümeninden (yani kanın içinden aktığı arterin merkezinden) difüzyon (Hücre zarından geçebilecek büyüklükteki molekül ya da iyonların çok yoğun olduğu ortamdan az yoğun olduğu ortama geçmesi) yoluyla alabilirler. 

Fakat Aorta gibi kalın damarlarda, difüzyon damarın en dışındaki hücrelere ulaşmak için yetersiz hale gelir. En dıştaki bu hücreler hipoksik hale gelirler yani yeterli oksijen ve besin alamazlar. Bunu telafi etmek için damarları besleyen damarlar yani damarların damarları yaratılmıştır. Vasa vasorum “damarların damarları” arterlerin içinde bulunan kan damarlarıdır. Bu en dıştaki hücrelere bir kan kaynağı sağlamak için aynı arterden veya bitişik arterlerden ve damarlardan daha fazla kan taşıyan damarlar çoğaltılır. Hipoksi arter boyunca genişledikçe (daha fazla kalınlaşmanın bir sonucu) damarın ölmesi kaçınılmazdır. Vasa vasorum’un değişken olduğu, çevreden gelen etkilere cevap verebildiği, çevreleyen arter duvarı tarafından geçici olarak daraltılabildikleri (vazokonstriksiyon) veya genişletilebildikleri (vazodilatasyon) ve ayrıca ihtiyaç durumunda dallanmada artma olabildiği görülmüştür. Dolayısıyla, vasa vasorum’un bu şekilde yaratılması, vasküler duvar perfüzyonunun düzenlenmesindeki değişken rollerinin altını çizmektedir.

“Bütün mevcudatta görünen bütün hikmetler; o ilme işaret eder. Çünkü hikmet ile iş görmek ilim ile olur. Hem bütün inâyetler, tezyinatlar o ilme işaret eder…”

Hikmetli yapmak maslahatı, faydayı gözeterek yapmaktır. Her yaratılanda olduğu gibi bunda da hikmet gözetilmiştir. Hikmet ile yaratmak ilmi gösterir, çünkü ilim olmazsa hikmet bilinemez.

Bu anatomik yapıda Cenab-ı Hakk’ın Hakîm (Hikmetle yaratan), Alim (Sonsuz ilim sahibi), Rezzak (Rızıklandıran) ve Kadir (Mutlak güç sahibi)  gibi daha nice isimlerini okumaktayız.  

Yine de düşünmeyecek misiniz? Yine de öğüt alıp-düşünmeyecek misiniz?  Hiç düşünmez misiniz? Onlar için öğüt alıp-düşünmek nerede? Fakat öğüt alıp-düşünen var mı? Ama öğüt alıp-düşünmeniz gerekmez mi?.. gibi birçok ayetle bize düşünmeyi, tefekkür etmeyi tavsiye eden, hatta bunun daha ötesinde teşvik eden kitabımıza ittiba edip kainattaki ayetler (deliller) üzerinde daha fazla düşünmeliyiz. Allah tefekkürümüzü, hayretimiz artırsın.

1 - Koroner arter (Kalbi besleyen damar)
2 - Tunica adventita
3 - Tunica media
4 - Tunica interna
5 - Katkıda bulunan bir arter veya arteriyolden dışarıdan çıkan Vasa vasorum (damarın damarı)
6 - Koroner arterin kendisinden dahili olarak çıkarılan vasa vasorum (damarın damarı)

Kaynaklar:

- Dynamic Vasa Vasorum, Erik L. Ritman , Amir Lerman  Cardiovasc. Res. 19.2007;75(4): 649-6583 

- İmage: https://www.crossfit.com/essentials/vasa-vasorum-part-1