Sorumluluk; bireyin topluma uyum sağlaması, verilen görevleri yerine getirmesi, başkalarının haklarına saygı göstermesi olarak tanımlanır.
Çocukları hayata, sosyal çevreye hazırlarken bazı görevleri kendi başına yapması gerektiğini anlatmak gerekir. Bu sebeple sorumluluklar basit bir şekilde, çocuğun algılayabileceği bir iletişimle 2 yaşından itibaren başlayabilir.
Sorumluluk bilinci neden önemlidir?
Bir çocuk, kaşığı kendi tutabildiği andan itibaren tek başına yemek yeme sorumluluğunu almış demektir. Almazsa ilerleyen yaşlarda kendi ayakları üzerinde durma becerisi gelişemez. Çünkü sorumluluk duygusuyla “özgüven” daha çabuk gelişir. Kendi ihtiyaçlarını tek başına karşılama becerisini kazanan çocuğun anne-babaya bağımlılığı giderek azalır. Tercih ettiği davranışların sonucunda doğruyu-yanlışı öğrenir. Kendi gelişim sürecinde hayatı tanır ve hata yapmamayı tercih eder hale gelir.
Anne babanın tutumu nasıl olmalıdır?
Çocuğun küçük yaştan itibaren sorumluluk alarak büyümesi ileriki yaşlarda olayları analiz etmesine, kararlarında tutarlı ve ölçülü olmasına yardımcı olur. Anne baba sorumluluk vermek adına işi abartmadan çocuğun fiziki ve ruhsal yapısına göre vazifeler vermelidir. Çocuk buna karşılık direnir ya da daha fazla sorumsuzlaşırsa onu korkutup zorla yaptırmak yerine şu yöntemler uygulanabilir:
- Çocuğunuz istenileni yapsın ya da yapmasın onu sevdiğinizi mutlaka hissettirin. “Yapmazsan seni sevmem” gibi şartlı cümleler çocuğu rüşvetçi yapar unutmayın. Onun yerine “eğer yapmazsan üzülürüm ama yine de sen bilirsin” demek daha doğru olur.
- Eğer çocuk size bağımlı hareket ediyorsa onu biraz serbest bırakın, bazen hata yapmasına göz yumun.
- Çocuğun kendi sorumluluğunu almasına ve kararlar almasına zemin hazırlayan sohbetler yapın, dinleyin sadece dinleyin.
- Hâlâ sorumsuz davranıyorsa siz de kendinizi oyuna dahil edin, görevlerini paylaşın, onu yüreklendirin.
Çocukların 2-6 yaş dönemindeki sorumlulukları nasıl olabilir:
2-3 yaş dönemi sorumlulukları:
- Oyuncaklarını toplamak.
- Kitapları, gazeteleri vb yerine koymak.
- Yediği çikolata ya da şekerin ambalajını yere değil çöpe atmak.
- Sofraya kaşık, çatal götürmek.
- Gelen misafirlere terlik, kolonya ikram etmek.
- Giyeceği kıyafeti seçmek ve yardımla giyinmek.
4 yaş dönemi sorumlulukları:
- Sofrayı kurmaya yardım etmek.
- Kendine ait kıyafet ya da oyuncakları yerine kaldırmak.
- Dışarıda oyun oynarken anne babasına bilgi vermek.
- Alışveriş poşetlerine yardım etmek.
- Toz almak gibi basit ev işleri yapmak.
5 yaş dönemi sorumlulukları:
- Yatağını toplamak.
- Basit yiyecekler hazırlamak.
- Yemek tabağını kaldırmak.
- Telefonlara cevap vermek.
- Ayakkabılarını giymek, saçlarını taramak.
- Kardeşine biberon vermek.
6 yaş dönemi sorumlulukları:
- Çiçekleri sulamak.
- Yardımla ödev, boyama yapmak.
- Tost, yumurta gibi yiyecekler hazırlamak.
- Evcil hayvan beslemek.
- Harçlıklarını kendi idaresine almak.
Sorumluluk bilinci ev ortamında başlar ve hayat boyu devam eder. Evde başlamayan sorumluluk duygusu çocuğu, okulda ve sınıfta sıklıkla çanta, defter, mont, ödev gibi gerekenleri unutan, zorluklarla karşılaştığında mutlaka yardım alan bir birey haline getirir. Bu da çocuğu güvensiz, içe kapanık ve asosyal bir kişi yapar. Sonuçta mutsuz çocuk, mutsuz anne babalar…
Sonucun hazin olmasını istemiyorsak “Daha çocuk; büyüyünce nasılsa öğrenir..” demeden sorumlu bireyler olacak çocuklar yetiştirmeye talip olalım.