TR EN

Dil Seçin

Ara

Fotoperiyodizm ve Gece Namazı

Fotoperiyodizm ve Gece Namazı

Niçin bitkiler farklı zamanlarda çiçek açarlar? Bilim insanları bunu merak etmişler ve araştırmışlar.

Kardelen gibi bazı bitkilerin kışın, bazılarının ilkbaharda, bazılarının yazın, bazılarının da son baharda çiçek açtıklarını görürüz. Niçin bitkiler farklı zamanlarda çiçek açarlar? Bilim insanları bunu merak etmişler ve araştırmışlar. Yapılan araştırmalara göre; bitkilerin çoğunda çiçeklenmeyi sağlayan baskın faktör ışıktır. Işığın kalitesi, şiddeti ve dalga boyundan ziyade ışığın süresinin çiçeklenmede vazifeli olduğu belirlenmiştir. Bu sebeple ışığın süresine bağlı olarak çiçek açmaya “fotoperiyodizm” adı verilmiştir.

Bitkinin çiçeklenmesinde fotoperiyodun rolü ilk olarak 1913 yılında Semperverium bitkisinde ortaya konmuştur. Daha sonra mutant bir tütün bitkisi üzerinde çalışılmıştır. Bu mutant tütün tarlada yazın çiçeklenmemesine rağmen serada aralık ayında çiçek açmıştır. Bunu izleyen yıl serada çiçeklenen bitkinin tohumları yazın tarlaya ekildiğinde yine çiçeklenmenin olmadığı, halbuki serada kışın ekilenlerin çiçek açtığı görülmüştür. Bundan hareketle araştırmacılar bu türün çiçeklenmesinde kısa gün periyotlarının etkili olduğunu tahmin ettiler. Gerçekten de araştırmacılar aynı tür bitkiyi yazın laboratuvarda kısa gün periyotlarında bir hafta kadar tuttuktan sonra tarlaya diktiklerinde çiçek açtığını gördüler.

Daha sonra başka araştırmacılar başka tür bitkiler üzerinde fotoperiyodun etkisini denediler ve birçok türde çiçeklenme sebebi olarak fotoperiyodun rol oynadığı anlaşıldı. Ancak fotoperiyodun süresi önemliydi. Bazı bitkilerde uzun gün bazı bitkilerde kısa gün periyotları etkiliydi. Bazı bitkilerde ise fotoperiyodun etkisi yoktu. Buna göre bitkiler fotoperiyodizm açısından başlıca üç gruba ayrılırlar:

1. Uzun gün bitkileri (Pancar, banotu...)

2. Kısa gün bitkileri (Tütün, pıtrak...)

3. Nötr bitkiler (Domates, bezelye...)

Fotoperiyodizmde önemli olan çiçeklenme için gerekli kritik gün uzunluğudur. Kritik fotoperiyot bitki türüne göre farklılık gösterir. Mesela, kısa gün bitkisi olan pıtrak (Xanthiıım) bitkisinde kritik fotoperiyot 15,5 saat olup günde 16 saat ışıkta tutulursa çiçeklenmez. Daha kısa süreli bir ışık rejimine ihtiyaç vardır. Uzun gün bitkisi olan banotu (Hyoscyamus niger) bitkisinde ise kritik ışık süresi 11 saattir. Banotu 11 saatten daha kısa fotoperiyotlarda çiçek açmaz. Daha uzun süreli bir ışık rejimine gerek vardır.

Daha sonra yapılan deneylerde ise kısa gün şartlarında 11 saatten kısa süreli (9 saat) ışıkta tutulan uzun gün bitkisi çiçek açmazken karanlık periyodun kısa süreli (15 dakika) bir ışık periyodu ile bölünmesi halinde uzun gün bitkisinin çiçek açtığı görülmüştür. Yani 15 dakikalık bir gece ışıklandırması gündüz süresine 2 saat katkıda bulunarak bitkinin kısa günlerde çiçek açmasını sağlamaktadır. Başka bir ifadeyle gecenin kesintiye uğratılması karanlık periyodun etkisini izale etmektedir. (Şekilde üstten ikinci gösterim)

 

Gece Namazı ve Fotoperiyot

Gece namazı kılan Müslümanın hali uzun gün bitkisine benziyor. Gece uykusunu bölerek kalkıp kısa süreli de olsa teheccüd adı verilen gece namazını kılmak ve peşinden tevbe istiğfarla birlikte dua etmek o müminin âdeta manevi çiçekler açmasına vesile olur. Bu çiçeklerin meyveleri bu dünyada görülebileceği gibi, ölümden sonra herkesin mecburen gideceği mezaristan memleketinde zifiri bir karanlık olan kabir hayatını ışıklandırır. Daha sonraki ebedi yolculuğunda o mümine bir yoldaş ve azık olur. Sonunda da cennet meyveleri olarak ona ikram edilir.