İnsan olmanın göstergesi nedir? Beyaz veya Avrupalı olmak mı? Ya da siyah veya farklı bir biçime sahip olmak, insanın farklı bir canlı türü olmasının göstergesi midir?
Sömürgecilik yılarında Afrika ve Asya’dan yakalanarak esir alınan ve köle olarak satılan insanların, Avrupa ve Amerika’da ilkel hayat şartlarının tasvir edildiği bir bahçede sergilenmesi, 18. yy sonlarından 20. yüzyıl ortalarına kadar sürmüştür. Hatta en son “İnsanat Bahçesi” (Human Zoo) 1958 yılında Belçika’da kapanmıştır.
1958 yılında Brüksel Dünya Fuarı'nda sergilenen küçük bir zenci kız çocuğu.
Darwin’in evrim teorisini fazla ciddiye alan ve farklı coğrafyalardaki insanların farklı evrim basamaklarında olduğunu zanneden bazı bilim adamları, köle avcılarına verdikleri siparişler ile bilhassa Afrika’dan getirttikleri kadın, erkek ve çocukların kafeslerde veya vahşi yaşam ortamlarında sergilenmesine cevaz verdiler.
Zencileri maymunlar ile aynı kafeslere koydular, bilhassa pigmelerin kuyruksuz maymunlarla insanlar arasında geçiş ırkı olduklarını savundular. Ayrıca Paris gibi büyük şehirlerde kurulan dünya fuarlarında bu insanları, çıplak dolaşmaya ve maymunlarla birlikte şov yapmaya zorladılar.
20 Mart 1916'da Amerika'da Bronx Hayvanat Bahçesi'nde maymunlarla şov yapmaya zorlanan Ota Benga adlı Kongo'lu bir zenci.
Cücelerin, albinoların, kambur ve hilkat garibelerinin sergilendiği ve çeşitli şovlar yaptıkları gezici sirkler, ayı oynatıcıları gibi çok daha eskilere dayanır. Avrupalılar, beyaz insanları üstün ırk olarak görmüş ve beyaz olmayan diğer insanları köleleştirmek ve kullanmak için kendilerinde her türlü hakkı görmüşlerdir. Asya, Afrika ve Amerika’da yok ettikleri milyonlarca insan onlar için bir soykırım teşkil etmez. Ahlaki ve vicdani açıdan da kendilerini suçlu hissetmezler. Bunları canavarca yapan sömürgeciler ve köle tüccarları kadar, bu sergileri ve fuarları gezen insanlar da bu zulümlerden sorumludurlar.
Örneğin 1904 yılında Amerika Missouri Eyaleti’nin St. Lois kentinde dünya fuarında ve sonrasında Bronx Hayvanat Bahçesi’nde sergilenecek pigmeler için Samuel Phillips Verner adlı bir misyonerin eline şöyle bir liste tutuşturulur:
“1 adet pigme reisi ya da şefi, 1 yetişkin kadın, mümkünse şefin eşi, 1 yetişkin erkek, mümkünse şefin oğlu. 1 yetişkin kadın, ilkinin eşi veya kızı olacak. 1 evlenmemiş genç kadın. 2 çocuk. 1 kadın rahip, 1 erkek şaman (kabilenin doktoru), mümkünse yaşlı.”
Almanya’da 1928’de Stuttgart’ta açılan sergide, mazlum insanlar maymunlar gibi sergilenmiş ve vahşi yaşam atmosferinde çıplak olarak teşhir edilmişlerdir.
1928 yılında Almanya'nın Stuttgart kentinde açılan serginin afişi.
Paris’te 1931 yılında düzenlenen kolonyal panayırı 34 milyon insan gezmişti. Bunun dörtte biri ise başka ülkelerden gelen insanlardı.
1958 yılında ise Belçika’nın başkenti Brüksel’de düzenlenen dünya fuarında açılan “human zoo” en çok ilgi gören yerlerden biri olmuştu. Ancak, insan hakları savunucuları da bu insan onurunu kırıcı sergilemelere karşı çıkmışlar ve kaldırılması için çalışmışlardır.