Örümcek ağı, değişik şekillerde karşımıza çıkar. Genellikle uzun zaman uğranmayan tozlu mekânlarda rastlarız. Bazen de insanlar arasında, “örümcek ağı gibi önemsiz..” ya da “örümcek ağı gibi basit..” şeklinde nitelemeler yaparak konuşmalarda kullanılır.
Gerçekten örümcek ağı basit ve önemsiz midir?
Çok net olarak söyleyebiliriz ki; hayır. Çünkü örümcek ağı, yapısal olarak mühendisleri kıskandıracak kadar dirençli ve dayanıklıdır. Görünüşte kolay kopabilir gibi görülen o ince iplikçikler (fibriller), gerçekte ise orta hızda uçan böcekleri durdurabilecek ve onları yakalayabilecek kadar sağlam biyopolimerlerdir.
Örümcek ağının sağlamlığı nereden anlaşılır?
Yapılan deneylerde sentetik polimer fiberler ile örümcek ağı iplikçiklerinin özellikleri karşılaştırılmış ve şu sonuçlar elde edilmiştir:
Bir örümcek ağı fibrili, sentetik olanlara göre daha güçlü, %30’a kadar daha esnek ve sertlik ve kırılmaya karşı daha dayanıklıdır.
Örümcek ağı, kendi ağırlığındaki çelik fiberlerden on kat daha sağlamdır.
Örümcek ağı, uzun süre enerji yükünü tutabilme özelliğine sahiptir. Bu özellik sentetik polimer fiberlerde yoktur.
Örümcek, ağ fibrillerinin kopan parçalarını yiyerek bu maddelerden yeni iplikçikler örer. Yani örümcek ağı geri kazanılır ve bu yönüyle de sentetik olanların aksine çevre dostudur.
Bu kadar sağlam yapı örümcek tarafından nasıl üretilmektedir?
Elbette örümceğin; mukavemet, dayanıklılık, sertlik ve kimyasal diziliş gibi bilimsel kavramları bilerek, kendi bilgisi ve kudretiyle bu ağı yaptığı söylenemez. Cenâb-ı Hak, nasıl arıya bal yapma ve bülbüle çorap gibi yuva yapma sanatını ilhamen öğretmiş ise; örümceğe de iplikçiklerden ağ örmeyi öğretmiştir. Arıya, bal için gerekli şeyleri yapmayı öğretip onun küçücük bedeninde balı yaratan Âlemlerin Rabbi, örümceğin minnacık bedeninde de o sağlam fibrilleri yaratıp, örümceğe onlardan harika ağlar örmeyi ilham etmiştir.
Cenâb-ı Hak, aynı zamanda örümceğe en kısa yolla ve en kolay şekilde ağ örgüsü ördürmektedir. Bu yapıda; glisin ve alanin gibi en küçük amino asitler kullanılarak sarmal motif işlenmekte ve özel bir protein yapısındaki örümcek ağı böylece üretilmektedir.
Örümcek ağı neden bilim adamlarının ilgisini çekmektedir?
Örümcek ağının eşsiz mekanik özellikleri, bilim adamları tarafından uzun süredir araştırılmaktadır. Meselâ tıp bilimi, bağ dokusunun tamiri ve güçlendirilmesi için, ayrıca toksik olmayan madde kaynağı olarak da örümcek ağının kullanımını düşünmektedir. Çünkü örümcek ağı; lastikten daha esnek, bükülebilme özelliği daha yüksek, darbelere ve büyük basınçlara karşı daha dayanıklıdır.
Savunma sektörü ise; örümcek ağının mükemmel enerji dağıtım özelliğinden faydalanarak daha hafif zırh yapmak için onu incelemektedir.
Örümcek ağı polimer sentetik olarak yapılabilir mi?
Örümcek ağı iplikçiklerine benzeyen, sentetik polimer fibriller son zamanlarda yapılmaya başlanmıştır. Fakat örümcek ağının mekanik özelliklerine sahip iplikçikler henüz yapılamamıştır. Bunun için örümcek ağının yapısını daha ayrıntılarıyla açıklayan mekanizmalara ihtiyaç vardır.
Demek ki; kâinat kitabının böyle ince noktaları ve basit görünen nükteleri çözülebilse; ilâhî sanatın akılları hayrette bırakan mükemmellikleri daha iyi anlaşılacak, bilim ve marifetullah ufuklarına yeni pencereler açılacaktır.
Kaynaklar:
- Science in School Dergisi
- ESRF (2006) Nature İnspires Technology
- Forbes P (2005) The Gecko’s Foot