Şeytan Yaratılmasaydı Cennette mi Kalacaktık?

Şeytanın ne faydası var? Şeytan, madem insanların yükselmesine sebeptir. Niçin cehenneme atılacak?

"İnsanlarda şeytan vazifesini gören cesedli ervâh-ı habise bilmüşahede bulunduğu gibi, cinnîden cesedsiz ervâh-ı habise dahi bulunduğu, o katiyettedir."

Bediüzzaman

İnsan aklını meşgul eden ve zaman zaman zihnini yoran hadiselerden birisi de, insanın yaratılışı, Hz. Âdem’in Cennetten çıkarılışı, dünyaya gönderilişi ve bu hâdiseye de şeytanın sebep oluşudur. Bazı kimselerin aklına şöyle bir sual gelmektedir: “Eğer şeytan olmasaydı, Hz. Âdem Cennette kalacak ve biz de orada mı bulunacaktık?”

Bu meselenin izahından önce Cenâb-ı Hakkın, Hz. Âdem’i yaratmazdan önce meleklerle olan konuşmasına dikkat edelim. Bakara Sûresinde şöyle anlatılmaktadır: “Hani, Rabbin meleklere, ‘Ben yeryüzünde bir halife yaratacağım’ dedi. Onlar ‘Bizler hamdinle Sana teşbih ve Seni takdis edip dururken, yeryüzünde fesat çıkaracak, orada kan dökecek insanı mı halife kılıyorsun?’ dediler. Allah da onlara, ‘Sizin bilemeyeceğinizi herhalde Ben bilirim' dedi.” (Bakara Sûresi, 301

Âyet-i kerimenin mealinde de görüldüğü gibi, Cenâb-ı Hak daha Hz. Âdem’i yaratmadan önce insan nev ini yeryüzünde iskân ettireceğini haber vermektedir. Yani insanların Cennette değil de, dünyada yaşayacaklarını bildirmektedir.

Meleklerin, insanların fesat çıkaracaklarını ve yeryüzünde kan dökeceklerini tahmin etmelerine ve bu düşüncelerini de Allah’a arz etmelerine gelince; tefsirlerde izah edildiğine göre, Cenab ı Hakkın “Ben yeryüzünde bir halife yaratacağım” demesi üzerine, melekler, “Ey Rabbimiz, bu halife nasıl olacak?” diye sorarlar. Allah, “Onların neslinden gelen bazıları yeryüzünde bozgunculuk yapacaklar, kan dökecekler, haset edip birbirlerini öldürecekler” buyurur. Bunun üzerine melekler “Ey Rabbimiz, yeryüzünde fesat çıkaracak ve kan dökecek insanı mı halife yapacaksın?” diyerek niyazda bulunurlar.

Görüldüğü üzere, meleklerin bu soruyu sormalarına sebep teşkil eden husus Allah’ın kendilerine bildirmesidir.

Bazı rivayetlerde ise, insanın yaratılışından bin sene önce yeryüzüne gönderilen ve kan döken cin taifesinin durumunu bildikleri için, melekler, Allah’a böyle bir niyazda bulunmuşlardır (et-Tefsirü’l-Kebir, 2: 170). Daha sonra şeytanın Hz. Âdem’i aldatması da, insanın dünyaya gönderilmesine sadece bir sebep olmuştur.

Peki, şeytanın ne faydası var? Onun yaradılışı aleyhimize değil mi?

Şeytanlarla mücadele ile insanların derecesi yükselir. Evet onlar âdeta terakki zenbereğidirler. Alçak ruhlar ile âlî ruhlar, insanlara şeytanın musallat edilmesiyle anlaşılır. Bu imtihan dünyasında, ateşin tesiriyle topraktan altının süzülüşü gibi şeytanlar ile de elmas gibi ruhlar, kömür gibi ruhlardan ayrılacaktır.

İlk bakışta şeytanın yaratılmasında ve onun yüzünden pek çok insanın Cehenneme gitmesinde şer gibi görülen bir cihet varsa da, bu hâdisenin gerçek yüzüne baktığımız zaman nihayetsiz hikmet ve güzellikleri görebiliriz. Eğer şeytan yaratılmamış olsaydı ve Hz. Âdem Cennette kalsaydı ve bütün insanlar şu anda Cennette bulunsaydı, kâinatta tecellî eden birçok hikmet uçlarını göremeyecektik.

Herşeyden önce, Cenâb-ı Hakk'ın, insanda bulunan pek çok isim ve sıfatlarının tecellisi görülmeyecekti. Yani insanla melek arasında bir farklılık bulunmayacaktı. Halbuki insan meleklerin de üzerine çıkabilecek ve onlardan daha yüksek derecelere erecek bir kabiliyette yaratılmıştır. İnsan Cennette kalınca, kabiliyetleri inkişaf etmeyecek, melekler gibi makamı sâbit kalacaktı. Ayrıca, Hz. Ebû bekir gibi yüce ruhlar, Ebû Cehil gibi alçak ruhlarla aynı seviyede kalacak ve bir adaletsizlik görülecekti.

Şeytan, madem insanların yükselmesine sebeptir. Niçin cehenneme atılacak? Hizmetine mükâfat yok mu?

Ameller (işler), niyetlere göredir. Şeytanın niyeti insanların yükselmesi değildir. Bilakis onları şaşırtıp, cehenneme atmaktır. Ama bu arada birçok kabiliyetlerin gelişmesine sebep olur. Atmacaları saldırdıkları bazı kuşların uçmak gibi bir kısım kabiliyetlerin gelişmelerine vesile olduklarından ötürü mükâfatlandırmadığımız gibi, şeytanın da hizmetine mükâfat yoktur.