Mizah, ruhsal savunma mekanizmalarından biridir. Yani kişi, kendisinde gerilim oluşturan ve açıkça ifade etmesi de uygun olmayan bazı düşüncelerini, şaka görüntüsü altında ifade edip, kısmen rahatlamaya çalışır.
Tabii bu süreç genellikle bilinç dışı olarak gerçekleşir. Yani şahıs, neden öyle bir şaka yaptığının, bu şakayla hangi saklı düşüncesini dile getirerek rahatladığının farkında değildir çoğunlukla.
Bu konuyu dile getirme amacım da bu zaten: Farkındalık oluşturmak. Yani hem kendi yaptığınız şakaların altında yatan gerçeklerle yüzleşmenizi, hem de birisi size ‘şaka yollu’ bir şeyler söylediğinde, onun aslında neler düşündüğünü anlamanızı sağlamak.
Şakaların altındaki gerçeği görmenin yolu çok basittir. Tonlamaları, mimikleri ve gülümsemeleri bırakıp, sadece söylenen sözleri kağıda döktüğünüzde, ortaya ne anlam çıkıyorsa, onu gerçek olarak kabul edebilirsiniz.
Geçenlerde bir dostumun işyerini ziyaret ettim. Arkadaşlarıyla sohbet ediyorlardı. Bu arada bir tanıdıkları daha geldi. Gruptan biri o şahsı görünce şaka yollu, “Sen hala ölmedin mi?” dedi. Herkes gülüştü. Arkadaşıma döndüm, “Belli ki aralarında gizli bir düşmanlık var. Hatta ölmesini isteyecek kadar.” dedim.
“Abartma ya, şaka yaptı sadece.” dedi.
Ona sordum: “Gerçekten sevdiğin birini düşün. Babanı, çocuğunu vs. hayal et. Ona böyle bir şaka yapar mısın?”
Bir an düşündü. “Asla yapmam.” dedi. “Galiba haklısın.”
Ve belki uç bir örnek olacak ama, siz sahabe efendilerimizin Resullullah’ı (asm) görünce “Yine mi sen çıktın karşıma ya Resulallah? Bir kurtulamadık senden.” gibi bir şaka yaptıklarını hiç duydunuz mu? Tabii ki hayır. Hatta hayal bile edilemez. Peki neden? Zira kişi gerçekten, samimiyetle sevdiği birisine, böyle bir sözü şakayla bile söylemez. O zaman bu tip bir şakayla karşılaştığınızda biraz düşünün derim.
Unutmayın ki, şakalarımızı bilinç altımızda hazır bekleyen malzemelerden yaparız, hiç aklımıza, hayalimize gelmeyen şeylerden değil. Eğer bir kişiye için için kırgınsak, ona olumsuz içerikli şaka yapmamız çok muhtemeldir.
Ve ters taraftan bir örnek: Diyelim ki bir sohbet sırasında bir arkadaşınızın sözünü beğenip onu biraz övdünüz. Eğer o, şaka yollu böbürlenip “Ne sandın? Karşında büyük bir alim var.” derse, gerçekten kendini büyük bir alim zannediyor demektir.
Eğer derseniz ki, “Her şakada...” şeklinde genelleme yapmak, biraz abartılı değil mi?
Cevaben derim: Haklısınız, bütün genellemeler tehlikelidir. Ama isterseniz buna siz karar verin. Biraz gözlem yapın sohbetlerinizde, çok ilginç şeyler bulacaksınız, eminim. Denemesi serbest.