“Ey iman edenler! Eğer inanmış kimselerseniz, Allah’tan korkun ve faizin geri kalanını terk edin. Bunu yapmazsanız, Allah ve Resulü ile savaş halinde olduğunuzu bilin.”
— Bakara Suresi, 2:278-279
Kur’an-ı Kerim pek çok ayetinde bizi Allah’ın yasaklarını çiğnemekten sakındırır. Zira Âlemlerin Rabbi tarafından konulmuş bir yasağın şakaya gelir tarafı yoktur. Bilerek ve aldırmaksızın bir İlâhî yasağı çiğneyen, onun bu dünya hayatındaki en büyük felaketlerle kıyaslanamayacak kadar vahim sonuçlarını da göze almalıdır.
Bu ayetler ise, Kur’an’ın diğer suçlara karşı yönelttiği tehditlerden de büyük bir tehdit içeriyor. Daha doğrusu, akla gelebilecek tehditlerin en büyüğünü içeriyor:
Allah ve Resulü ile savaş halinde olmak!
Böylesine vahim bir sonuca sebep teşkil eden şey ise, faizde ısrar etmektir. Ayetin ifadesiyle, “faizin geri kalanını terk etmemek” yani, faiz yasağı indikten sonra da hâlâ faiz alıp vermeye devam etmektir.
Niçin faiz hakkında ayet bu kadar şiddet gösteriyor?
Bunu anlamak için, faiz yasağı ile ilgili ayetlere,
(1) iniş sırası,
(2) Kur’an’daki tertibi
açısından bakmak yeterli olur.
İniş sırası itibarıyla, faiz hakkındaki ayetler, en son sıralardadır. Hatta Kur’an’ın en son inen ayeti (Bakara, 281) bu ayetlerin hemen sonunda yer alır.
Tertip yönüyle de, bu ayetler, Bakara Suresi’nin sonlarında, zekât ve sadakalarla ilgili ayetlerin arkasındadır.
Bakara Suresi ise, Medine döneminde ilk olarak inmeye başlayan ve en son tamamlanan suredir. Müslümanların toplum hayatıyla ilgili son derece önemli esasları içeren bu surenin bu kadar uzun bir zamanda tamamlanmasına sebep, İlâhî terbiyedir. Bu sure içinde Kur’an ayetleri yaşanmakta olan bir hayatın içine tedricî olarak inmiş; insanlar da bu ayetlerin hükümlerini büyük bir titizlikle hayatlarına geçirerek yetişmiş, olgunlaşmış, kendilerini izleyecek nesillere örnek olabilecek hale gelmişlerdir.
Bu İlâhî terbiyenin vardığı sonuç ise, Bakara Suresi’nin sonlarındaki zekât ve sadaka ayetleri tarafından güzel bir şekilde tasvir edilmektedir.
Aslında bu ayetlerde anlatılanlar, bir medeniyet tasviridir. Ve bu medeniyet, toplumsal dayanışma ve yardımlaşma temelleri üzerine kurulmuştur. Orada insanlar birbirinin kardeşidir. Bütün kâinatı dost ve kardeş varlıklarla dolu gösteren iman nuru, insanlar arasındaki ilişkilere de bu hakikati ne parlak bir şekilde yansıtır. Kardeşlik duyguları içindeki insanlardan beklenen şey ise birbirini gözetmek, kendisi kadar kardeşini de düşünmek, kardeşini sıkıntıda gördüğü zaman elinden tutup onu sıkıntısından kurtarmaktır.
Faize gelince:
Öyle bir medeniyetin temeline konabilecek bir dinamit varsa, işte budur. Bu münferit bir olay veya basit bir kural ihlâli değildir. O bir virüstür ki, girdiği yerde bütün insanî değerler tehdit altında demektir. Artık orada kardeşlik, muhabbet, fedakârlık, yardımlaşma, dayanışma gibi şeylerden söz edilemez.
Herkes ve her şey, ekonomik değeri kadar bir anlam taşır. Eğer bir kimse ihtiyaç içine düşmüş de borçlanmışsa, onun bu hali bile, borç veren kimse için bir kazanç vesilesi olur.
Kur’an, güçlük içinde olan kimsenin borcunu ertelemeyi emreder, hatta bütünüyle bağışlamaya teşvik eder.
Faizci anlayış ise, borçlunun o güçlüğünü de ayrıca bir kâr aracına dönüştürür. Bağışlamak, merhamet etmek gibi kavramların ise o lügatta asla yeri yoktur.
Özetle: İslâm medeniyetinin yardıma muhtaç bir kardeş gördüğü yerde, faiz uygarlığı yolunacak bir kaz görür.
İslâm medeniyeti zenginleri yoksulların yardımına koştururken, faiz uygarlığı yoksulların eliyle zenginleri semirtir.
İşte bu zehirleyici niteliği sebebiyledir ki, faiz, Kur’an tarafından, “Allah ve Resulü ile savaş halinde olmak” şeklinde tanımlanmıştır. Kim bilerek ve isteyerek bu İlâhî yasağı çiğnemekte ısrar ederse, onun ile Allah ve Resulü arasında bir harp var demektir. Böylesine şiddetli bir tehdit karşısında bir mü’minin ürpermemesi düşünülemez.
Böyle bir tehdidi işittikten sonra mü’minlere düşen şey, bu mücadelede Allah ve Resulünün safında olduğunu bilmektir ki, bu da, bir yandan hayatında faize karşı topyekûn bir savaş açmak, bir yandan da zekat ve sadakayı hayatının temel ilkesi haline getirmek demektir.
Fakat şunu da unutmamak gerekir ki, bir toplumun bu konuda Kur’an’ın öğütlerine tam anlamıyla kulak verecek bir seviyeye yükselmesi kolay iş değildir. Söz konusu ayetlerin en son inen ayetler arasında bulunması, bu merhalenin, varılabilecek en üstün uygarlık seviyesi olduğunu göstermektedir. Kur’an’ın ve Peygamberin terbiyesiyle İslâm toplumunun 23 sene gibi bir zamanda öyle bir seviyeye ulaşmış olması başlı başına bir mucizedir.
Batı toplumlarının bu virüsü tümüyle hayattan çıkarabilecek bir düzeye erişmesi için ise yüzyıllar da yetmiyor.