Sevgi ve merhamet sadece insanlar için var olan bir duygu değildir. Öyle ki bazı hayvanlar sevmeyi birçok insandan çok daha iyi bilir. En yırtıcı hayvanın bile yavrularına karşı merhametli davranışları, bu şefkat duygusunun varlığını göstermektedir.
Peki ya bitkilerde merhamet var mı? Bildiğimiz manada ruhu olmayan bitkilerde gerçekten bir merhamet duygusu olabilir mi?
Bunun için öncelikle bakış açımızı biraz değiştirmemiz gerekecek. Gözümüz önündeki tüm varlıklar gibi bitkiler de okunmayı bekleyen muhteşem birer kitaptırlar. Bu açıdan bitkilere bakacak olursak, sanki konuşan birer kitap gibi kendi dilleri ile bizlere bir şeyler söylerler. Ama tüm bunları görüp duyabilmek için kalp gözümüzün ve gönül kulağımızın açık olması gerekir.
Hz. Mevlânâ bir rubaisinde bahar mevsimini ve oradaki bitkiler âlemini nasıl seyretmemiz gerektiği konusunda ipuçları veriyor:
“Kırlara çıkınız, bağa gelmiş ve yeşil giyinmiş tabiatı seyrediniz. Her köşede bir çiçekçi dükkân açmış gibi, Allah’ın sanatını seyrediniz. Güller, gülerek bülbüllere diyorlar ki: “Susunuz ve susarak seyrediniz.”
…
Şimdi gelelim bitkilerdeki merhamet mevzuuna.
Buna verilebilecek en güzel örnek, incir ağacıdır. İncir ağacı, kendi çamur ile beslenir, fakat yavrusu olan meyvelerine halis süt verir. Bu açıdan baktığımızda incir ağacında bir merhamet sırrı yok mudur sizce de? Aynen incir gibi, tüm meyveli ağaçların kökleri ile çamurlu suyu içip meyvelerine tatlı gıdalar ulaştırmasında da bir nevi merhamet görülmektedir.
Aynı şekilde, her baharda tüm ağaçlar ve meyveli bitkiler, adeta en güzel elbiselerini giyinip, süslenip ve en güzel kokularını sürüp, elleri olan dalları ile her çeşit meyveleri bizlere ikram etmiyorlar mı? Adeta bizlere merhamet edip ihtiyaçlarımıza ve damak tadımıza uygun olarak, elleri olan zarif dallarını uzatıp ‘Haydi alınız, yiyiniz’ demiyorlar mı?..
İşte, her mevsim bir vagon gibi, yüzbinlerce çeşit gıda ve erzak, ihtiyaç duyduğumuz zamanda, bitki ve ağaçların elleriyle bizlere gönderiliyor. Neye ne zaman ihtiyacımız varsa tam da vaktinde gönderiliyor! Kışın C vitamini deposu portakal ve limonlar, yazın bol sulu kavun ve karpuzlar gibi…
…
Aslında şunu net olarak biliyoruz ki, bitkilerin ne biz insanları düşünecek bir akılları ne de bize merhamet edecek duyguları vardır. Merhametleri olmadığı halde merhamet eserleri görülmesi ise onların merhamete ‘ayna’ olmalarındandır. Yani bitkiler duygusuz oldukları halde üzerlerinde görünen merhamet yansımalarının kaynağı başkadır. İşte bitkilerdeki ve tüm varlıklardaki bu merhametli davranışların kaynağı, merhametlilerin en merhametlisi olan Allah’ın isimleridir.
