TR EN

Dil Seçin

Ara

Dilimizdeki Sihirli Hendekler / Nasıl Tat Alıyoruz?

Dilimizdeki Sihirli Hendekler / Nasıl Tat Alıyoruz?

Dilimiz çok fonksiyonları kendinde toplamış bir organımızdır. Sindirim sistemi ile ilgili görevleri hepimizce malum, temel olarak besin maddelerinin çiğnenmesine yardımcı olmak ve onları yemek borusu (özefagus) vasıtası ile mideye göndermektir. Ayrıca dilin konuşmamızda da rolü vardır.

En önemli görevlerinden biri ise tat duyusu olmasıdır. Dünyadaki çeşit çeşit nimetleri dilimiz ile tadıp şükre vesile yapabiliyoruz.

Tat alabilmemiz için de dilimizde farklı farklı anatomik yapılar yaratılmıştır. Bunlardan bir kısmı sadece besinleri iletmekle görevli olan mekanik papillalardır. Bir kısmı ise tat alan papillalardır. Tat alanlardan bir tanesi, papilla vallata (sirkum vallata)  (Şekil 1, VP) olarak tanımlanan hendeksi papillalardır. Bunlar dilin dip kısmında V şeklinde dizilmiş papillalardır. Çapları ise 2 ile 8 mm arasında değişir. Hendeğe benzedikleri için bu şekilde isimlendirilmiştir. Şekildeki gibi boşluk olan kısımlarda tat tomurcukları bulunmaktadır. Yediklerimiz bu boşluğa dolunca tat porları ile temas etmekte, tat hissi sinir telleri ile beynimize iletilmekte ve tat duyusu şekillenmektedir.  İyi demli bir çay, fıstıklı bir baklava veya bir kebap, bu şekilde bize lezzet vermektedir.

Yemek sırasında önce sıcak bir çorba içeriz; tuzunu, limonunu, biberini hassas bir şekilde ayarlarız, bir kısım çorba bu hendeğe iner ve lezzet duyusu şekillenir. Sonrasında yiyeceğimiz yemekler için de aynı işlem geçerlidir.

Şekil 2: Papilla vallatanın şematik histolojik görüntüsü. a. Tat tomurcukları, b. Ebner bezleri, c. Bezlerin akıtıcı kanalları.

Fakat unuttuğumuz bir şey var ki, Rabbimiz unutmamış, diğer yemeklerin tadını almak için hendekteki çorbanın oradan çıkarılması lâzım… Yoksa daha sonra yediklerimizin lezzetini alamayız. İşte bu iş için bu hendeğin altına seröz salgı üreten ebner bezleri (Şekil 2 b) ve bunlara ait kanallar (şekil 2 c) yerleştirilmiş. Burada üretilen tükürük salgısı hendeğin dip kısmına salgısını akıtır ve dilin hareketiyle birlikte buradaki çorba kalıntıları temizlenir ve sonraki yemeklerin buraya girip tadının alınması sağlanır.

Risale-i Nur Külliyatında “Madem Fâtır-ı Hakîm insana her çeşit ihsanını ihsas etmek ve herbir nevi nimetini tattırmak ve insanı daima şükre sevk etmek istediğini, şu kâinatta çeşit çeşit, hadsiz envâ-ı nimeti tadacak, tanıyacak derecede, gayet çok cihazatla insanı teçhiz etmesi…” ifadesi geçiyor. Evet insan daima şükre sevk ediliyor. Bunun için de birçok cihazat yaratılmış, dilimizdeki papillalar nasılki lezzet almak için yaratılmışsa, buna hizmet eden tükürük bezleri dahi insanı şükre sevk etmek için yaratılmıştır.

Kâinat insanı adeta şükre davet ediyorken, şükürsüzlük nimetleri hafife almak, takdir etmemek ve hatta yalanlamak manasını taşıyor. Cenab-ı Hak bizleri hakkıyla şükredebilen kullarından eylesin.

 

Kaynaklar

1. Handbook of Olfaction and Gustation, Third Edition. Edited by Richard L. Doty. © 2015 Richard L. Doty. Published 2015 by John Wiley & Sons, Inc.

2. Kürtül I,  Atalgin Ş. H, “Scanning Electron Microscopic Study On The Structure Of The Lingual Papillae of  the Saanen Goat”, Small Ruminant Research, 80, 52–56 (2008).