Bitkilerin İklime Etkisi

Etrafımızda her an gördüğümüz bitkiler; görünümleri, renkleri ve kokularının yanı sıra pek çok özellikleri ile de insanlara fayda sağlarlar. Bitkilerin sebep olduğu hayati faydalarından biri de iklim üzerindedir.

Yeni yapılan bir araştırmaya göre; çiçekli bitkiler olmasaydı dünyamız, özellikle de bazı tropikal bölgeler, daha kurak ve sıcak olacaktı.

Bilindiği gibi, bitkilerdeki terleme olayı, atmosferdeki su buharı dengesi açısından büyük bir önem taşır. Bitkiler sürekli olarak kökleriyle topraktan aldıkları suyu terleme yoluyla yapraklarından atmosfere vererek adeta suyu topraktan havaya ileten su pompaları gibi çalıştırılırlar. Örneğin orta büyüklükte bir ağaç günde yaklaşık 500 lt, bir hektar orman 30 ton suyu terleme yolu ile atmosfere vermektedir. 

Bitkiler Terlemezse Ne Olur?

Chicago Üniversitesi’nden paleontolog C. Kevin Boyce ile iklim modellemecisi Jung-Eun Lee, çiçekli bitkilerin dünya iklimi üzerinde nasıl bir etkiye sahip olduklarına dair bir araştırma yaptılar: 

Araştırmacılar, çiçekli bitkilerin olmadığı bir dünyayı canlandırabilmek amacıyla bir iklim modeli geliştirdiler. Bu modellemede, bitkilerin terleme miktarını yaklaşık olarak %75 oranında düşürecek şekilde değişiklikler yaptılar. Bu değişiklik yeryüzünde adeta bir kaosa neden oldu ve tüm dengeleri alt üst etti. Kimi yerler daha kurak, kimi yerler daha yağışlı hale geldi. Örneğin Kuzey Amerika’daki yağış oranında %30-50 oranında düşüş oldu. Güney Amerika’nın tropik bölgelerinde çiçekli bitkilerin olmaması durumunda bölgedeki yağışlar 300 mm kadar azaldı. Doğu Amazon’da yağış mevsimi 3 ay kadar kısaldı. Ayda 100 mm’den fazla yağış alan en yağışlı yağmur ormanları %80 oranında daraldı.

Yukarıdaki iklim modelinden de anlaşılacağı gibi, eğer bitkiler olmasaydı, yerküremizde yaratılan bu hassas denge büyük ölçüde değişikliğe uğrayacaktı. İklim üzerinde; kavurucu sıcaklar, şiddetli fırtınalar, düzensiz yağışlar gibi anormal değişiklikler meydana gelecekti ki, son zamanlarda ülkemizde de görülen anormal hava değişimleri bunun en büyük göstergesidir.

Bitkiler Biz İnsanlar ve Yeryüzü İçin Özel Olarak Yaratılmışlardır 

Şu kâinatın yaratıcısının, bitki ve diğer canlıları hadsiz vazifelerle çalıştırması hikmetinin gereğidir. Bitkiler, toprağın derinliklerindeki suyu çekebilecek özel kök sistemleri ile yüzlerce metre yükseklere kadar suyu taşıyabilecek özel bir boru sistemine sahip gövdesi ve terlemeyi sağlayan yaprakları ile özel olarak var edilmişlerdir.

Bitkiler sürekli olarak kökleriyle topraktan aldıkları suyu terleme yoluyla yapraklarından atmosfere vererek o bölgenin su dengesinin korunmasında da önemli bir rol oynarlar. Bu görevlerini yerine getiren köklerde; ne suyu çekme işlemini başlatacak motorları, ne de suyu metrelerce uzunluktaki gövdeye iletecek pompaları vardır. Bitkiler, kendi ihtiyaçları olan bu suyu çekerken ve terleme yoluyla atmosfere verirken, iklim üzerinde etkili olduklarını bilecek bir akıldan da mahrumdurlar. 

Hiçbir aklı ve şuuru olmayan bitkilerin bu sistemi kendi başlarına tasarlamaları ve kurmaları ise elbette mümkün değildir. Bitkileri, atmosfer nemini kontrol etmede, elbette Yüce Allah çalıştırmaktadır. “Sizin için gökten su indiren Odur; içecek ondan, ağaç ondandır (ki) hayvanlarınızı onda otlatmaktasınız.” (Nahl suresi, 10) ayeti bize bu gerçeği haykırmaktadır. 

Tabiattan Faydalanırken Ölçü ve Dengeyi de Bozmamalıyız

Kur’an-ı Kerim’in, “Gerçekten biz, her şeyi bir ölçü ve dengede yarattık” (Kamer suresi, 49) ve “Göğü Allah yükseltti ve mîzanı (dengeyi) O koydu” (Rahmân suresi, 7-12) ayetlerinde, yeryüzü ve gökyüzündeki canlı cansız bütün varlıkların belli bir ölçü ve dengeye göre yaratıldığı, insanın çevre ve tabiattan faydalanma esnasında, bu ölçü ve dengeyi bozmaması gerektiğine dikkat çekilmektedir.

Peygamber Efendimiz de (asm) ağaçların doğal dengedeki önemini belirtmek için, “Kıyametin kopacağını bilseniz dahi elinizdeki fidanı dikin” demiş, ayrıca “Kim ağaç dikiminde bulunursa, onun için ağaçtan hâsıl olan ürün miktarınca Allah ona sevap yazar” buyurmuş ve ağaç dikmeyi 1500 yıl öncesinden teşvik etmiştir. Buna rağmen hâlâ ormanları yok edip yerine beton yığınları inşa eden modern çağın insanlarının kulakları çınlasın!

Kaynaklar

1. Kocaçalışkan, İ. Bitki Fizyolojisi, Nobel Yayınevi, 2008.