TR EN

Dil Seçin

Ara

Kuran'da Estetik ve Güzellik

Kuran'da Estetik ve Güzellik

İnsanlar aynı duygu ve düşünceleri farklı ifade biçimleriyle ortaya koyarlar. Bu farklı biçimler farklı ses ve sözler, farklı yazı ve işaretler olabilir. Örneğin güzellik anlayışı ve kavramını İngilizler “beauty” ile, Almanlar “schön” ile İtalyanlar “bello” ile ifade ederlerken Arapça’da “hasen”, “bedi”, “ni’me” ve “cemal” gibi çok sayıda kelime aynı veya benzer anlamlar için kullanmaktadır.

Kuran’da estetik ve sanat ile ilgili çok sayıda kelime yer alır. Bunların bir kısmı “Hüsn, Hasen, Hasene, Hasenat, Hüsna, Hasna, Ahsen, Latif, Letafet, Tayyib, Bedi, Cemal, Cemil, Ni’me, Sıbga, Sıbgatullah, Ziyne, Tezyin, Suver, Tasvir, Musavvir, Sana’a” olarak sıralanabilir.

Güzellik anlamına gelen “Hüsn” kelimesinden türeyen hasen, hüsna, hasna, hasene kelimeleri Arap dilinde var olan dişi ve erkek kalıplara ait türevlerdir. Latif, tayyib, bedi ve ni’me kelimeleri de Kuran’da güzel anlamında kullanılmışlardır. Sıbga boya ve boyama anlamına gelir. Sıbgatullah “Allah’ın boyası ve boyaması” anlamına gelir. Yani bir anlamda ilahi resim. Suver, tasvir ve musavvir gelimeleri de suret ve tasarım anlamları içerir. Sana’a kelimesi ise direkt sanat anlamına gelir.

Ayetlerden örnek verirsek; Kuran’da insanın güzel yaratılışından bahsedilirken, “Doğrusu, biz insanı en güzel bir surette yarattık.” (95/4) ayetinde “ahsen-i takvim” ifadesi geçer. “Ahsen” kelimesi “hasen” kelimesinden türetilmiş “ism-i tafdil” denilen “en güzel” kıyaslama kavramını ifade eder.

Kuran’da hem fizikî güzelliğe ve hem de duygusal güzelliğe dikkat çeken ayetlerden birisi de Hz. Meryem’den bahseden, “Bunun üzerine Rabbi onu güzel bir kabulle kabul etti ve güzel bir çiçek gibi yetiştirdi.” (3/37) ayetidir.

“Kullarıma söyle, sözün en güzel olanını söylesinler.” (17/53) ayeti de güzellikten ve güzel ifade biçiminden bahseden önemli bir tavsiyedir. Buna benzer bir başka ayet ise, “Ey Resulüm! Rabbinin yoluna hikmetle ve güzel öğütle çağır! Ve onlarla en güzel şekilde mücadele et.” (16/125) ayetidir.

“Sen, en güzel olan bir tarzda (kötülüğü) uzaklaştır; o zaman, (görürsün ki) seninle onun arasında düşmanlık bulunan kimse, sanki sıcak bir dost oluverir.” (41/34) ayetinde güzellik “hasen” kelimesi kullanılarak anlatılmıştır.

“Biz yeryüzündeki şeyleri, yeryüzüne bir süs kıldık.” (18/7) ayetinde geçen “ziynet” ve “ahsen” kelimeleri de estetik ve sanat ile ilgili kelimeler arasında sayılabilir.

“Allah, yarattığı her şeyi güzel yaratandır.” (32/8) ayetinde ise “ahsen-ül halıkîn” ifadesi “en güzel yaratmayı” ifade etmektedir.

“O, yarattığı her şeyi en güzel yapan ve insanı yaratmaya da bir çamurdan başlayandır. Sonra onu basbayağı bir sudan yapmıştır. Sonra da düzeltip bir biçime soktu.” (32/7-9) ayetlerinde ise insanın estetik yaratılışı ve biçimlendirilişi anlatılır.

“Allah, sizi suretlendirdi, suretinizi de en güzel (bir biçim ve incelikte) kıldı.” (40/64) ayeti de aynı şekilde insanın yüzünün ve vücudunun güzelliğine işaret eder. Hatta insan o kadar güzel yaratılmıştır ki, Eski Yunan mitolojisi ve felsefesi en güzel kabul ettiği bir kadın heykelini “Venüs” adıyla putlaştırmış ve sanat eserindeki güzelliğe tapacak derecede hayran olmakla birlikte yaratıcısından gafil bir duruma düşüp hakikatten uzaklaşmıştır.

Ayrıca cennet, pek çok ayette estetik ve güzellikten de bahsedilerek tasvir edilmektedir. Örneğin: “Onların etrafında altın tepsiler ve testilerle dolaşılır; orada nefislerin arzu ettiği ve gözlerin zevk aldığı herşey vardır ve siz orada ebedi olarak kalacaksınız.” (43/71)

“Allah’ın boyası (ile boyan). Allah’ın boyasından daha güzel boyası olan kimdir?..” (2/138) ayeti ise açıkça İlahi sanat ve estetiği insanlara ders verir.

Diyebiliriz ki, Allah (cc), insanı güzel ve güzellikten, estetik ve sanattan anlayacak yeteneklerde yaratmış; evreni ve dünyayı da güzelliklerle doldurmuştur. İnsanların hem dünya, hem de ahiret hayatlarının güzel olması için “en güzel örnek” olarak bize Peygamber Efendimizi ve Kuran’ı yollamış ve bize güzellikleri görmeyi öğretmiştir. Güzel yaşayan insanları da ebedi güzellikler diyarına davet etmiştir.