Böcek Kıyameti mi? / Dünya Böcek Nüfusu Alarm Veriyor

Yeryüzünde canlı ve cansız tüm varlıkların birlikteliğinden büyük bir ekosistem yaratılmış. Bunu milyonlarca dişlisi olan bir makineye benzetebiliriz; her tür, kendisi bilmese de bu makinenin bir dişlisi gibi çalışıyor. Yani her tür kendisinin dışında bu ekosistem makinesinin genel amacı için, hayatın devamı için çalıştırılıyor.

İnsanlar ise sadece kendilerini düşünerek hareket ediyorlar; yeryüzünün hassas dengelerini göz ardı ederek, istedikleri her şeyi yapabileceklerini düşünüyorlar. Yapılan son araştırmalar ise, insanoğlunun bu yanılgısının faturasının çok ağır olabileceğini gösteriyor.

Yeryüzündeki her bir canlının ekosistemin devamı açısından büyük faydası ve önemi vardır. Türler, yaşadıkları bölgelerde toprak, hava, su ve diğer canlı gruplarıyla etkileşim halinde gezegenin denge ve düzeninde önemli roller üstlenirler. Bu sistemde tek bir canlı türünün bile yok olması, zincirleme devam eden negatif etkiye yol açar.

İşte yeryüzünde küçük canlılardan bir grubu olan böcekler de, dünyadaki yaşamın en önemli dişlilerinden birisi olarak görev yapıyorlar. Belki evinizdeki ya da sokağınızdaki bu canlılardan rahatsız olabiliriz, ancak yeryüzüne yerleştirilen muntazam dengedeki vazifeleri düşünüldüğünde, tabiri caizse onlar yoksa biz de yokuz.

Böcekler Azalıyor

Son araştırmalara göre, yeryüzündeki yaşam zincirinin önemli bir parçası olan böceklerin sayısında çok ciddi oranda bir azalma var. Peki, bu düşüşün nedeni ne?

Porto Riko’nun henüz insanlar tarafından tahrip edilmeyen bölgelerinde yapılan son araştırmalar, böcek nüfusunun önemli ölçüde azaldığını gösteriyor. Hatta böceklerle beslenen canlı sayısında da yüksek oranda düşüş var. Canlıların ölümleri anlık olarak gözlenmese de aniden ortadan kaybolmuş gibiler.

2014 yılında yapılan başka bir araştırmanın sonuçlarına göre, dünya çapındaki böcek ve arı gibi omurgasız canlıların nüfusunun 35 yıl içinde %45 oranında azaldığı tespit edilmişti. Yeni araştırmalar, özellikle Avrupa gibi insan nüfusunun yoğun olduğu bölgelerdeki kritik düşüşe dikkat çekiyor. 2017 yılında yapılan bir diğer araştırmaya göre, Avrupa’daki böcek ve omurgasız popülasyonundaki azalma oranı 10 yılda %76’yı buldu. Bu rakamlar gerçekten de çok ürkütücü…

Böceklerin Yeryüzündeki Vazifeleri

Uzmanların ifadesine göre yeryüzünde 1 milyondan fazla böcek türü mevcuttur. Bunların sadece 750’si bitkilere zarar veriyor. Geri kalanlar ise bitkilerin tozlaşması gibi pek çok görevde önemli roller oynayan türler. Yani böceklerin yaratılmasındaki asli amaçlardan biri bitkilerin tozlaşmasını sağlayıp dünyadaki yaşamın devamlılığını korumak. Ama hepsi bu kadar da değil. Bir kısmı da organik maddelerin ayrıştırarak tekrar toprağa karışmasında önemli fonksiyonları var. Yani doğanın temizliği için çalıştırılan işçiler denilebilir.

Örneğin, birçoğumuzun “olmasaydı da olurdu” dediği hamamböcekleri ekosistemin devamlılığı konusunda kilit rol oynamakta. Çürümekte olan organik maddelere karşı iştah verilen bu tür, özellikle azotun ayrıştırılması ve yeniden toprağa dönüşü için çok büyük önem taşıyor. Bitkiler de toprağa geri dönen bu azotu kullanıyor. Hamam böcekleri aynı zamanda kuşlar ve fareler gibi küçük hayvanlar için besin kaynağı olarak da önemli işlev görür.

Bediüzzaman Hazretleri Hacc suresinin 73. ayetini tefsir ederken böcekler âleminden olan karıncaların görevleri hakkında şu ifadeleri kullanmaktadır: “Hem küçücük hayvanların cenazelerini ve nimetin küçücük parçalarını ve tanelerini toplamak vazifesiyle karıncaları nezâfet (temizlik) memurları olarak, hem nimet-i İlâhiyenin küçücük parçalarını teleften ve çiğnemekten ve hakaretten ve abesiyetten sıyânet etmekle (anlamsız, faydasız olmaktan korumakta) ve küçücük hayvanâtın cenazelerini toplamakla, sıhhiye (sağlık) memurları gibi tavzif olunmuşlar (görevlendirilmişler).”

Peki Böcekler Yok Olursa Ne Olur?

Ünlü bilim insanı Albert Einstein’ın arılarla ilgili şu meşhur sözü söylediği bilinir: “Eğer arılar yeryüzünden kaybolursa insanın sadece 4 yıl ömrü kalır. Arı olmazsa döllenme, bitki, hayvan, insan olmaz.”

Gezegenimizdeki bitkilerin %35’i üremek için arı gibi böceklere ihtiyaç duyuyorlar. Böceklerin üzerlerine yapışan polenler, bitkilerin daha geniş alana yayılmasını sağlıyor.

Ayrıca bu böcekler arasında, ayrıştırıcı rol üstlenenler de var. Eğer onların nüfusunda azalma oranı artarsa, yeryüzündeki doğal çürüme süreleri ve doğaya bırakılan atıkların yok edilme süreleri de uzayacak. Dünya, günden güne her tarafı çöplerle ve cesetlerle dolu olan bir yer olacak.

Bu noktada Hicr Sûresi’nde geçen “…Herşeyi Biz belirli bir miktarla indiririz” ayetini tefekkür etmek gerekiyor. Kâinatta kurulmuş olan bu muvazene ve denge Allah’ın Adl isminin yeryüzündeki bir tecellisidir. Eğer yeryüzünde bu denge ve besin zinciri olmasaydı, dünya öylesine bozacaktı ki, bir senede belki bir günde alt üst olacaktı. Deniz kokuşur, hava zararlı gazlarla dolup, yeryüzü bir mezbeleye, bir bataklığa dönüşecekti.

Böceklerin ve Eklem Bacaklıların Yok Olması, Yeryüzündeki Besin Zincirine de Zarar Veriyor

Böceklerin tükettikleri besinleri sağlayan canlıların sayısı artıyor, diğer taraftan böceklerle beslenen canlıların sayısı da azalıyor. Bu durum, araştırmacılara göre dünyanın akciğeri konumundaki tropik kuşak ormanları için de çok büyük tehlike oluşturuyor.

Dolayısıyla böcekler olmazsa, bitki örtüsünün önemli bir bölümü, kuş türlerinin çoğu, sürüngenler ve amfibiyanlar çok kısa bir süre içinde kaybedilebilir. Tabi yok olan her bir tür, beraberinde birçok türü de kısa bir zaman içinde kaybetmemize neden olabilir. Bu durumun biz insanları da etkilemesi tahmin edilebileceği gibi çok uzun sürmez. Sonuçta; böcekler olmazsa gezegendeki yaşamın sonuna doğru hızlıca yol alınabilir.

Ama tüm bu sorunların müsebbibi de maalesef insanoğlu. Şehirlerde yoğun yapılaşma sonucu kaybolan yeşil alanlar, tarım alanlarında, ev ve işyerlerinde aşırı ve kontrolsüz bir şekilde yapılan kimyasal ilaçlamalar, çevre kirliliği ve küresel ısınma gibi nedenler böceklerdeki bu yok oluş sürecinin başlıca faktörleri. Risale-i Nur’da insanoğlunun yeryüzündeki dengeyi bozucu faaliyetleri için şöyle bir uyarı yapılıyor: Ey israflı, iktisatsız, ey zulümlü, adaletsiz, ey kirli, nezafetsiz, bedbaht insan! Bütün kâinatın ve bütün mevcudatın düstur-u hareketi olan iktisat ve nezafet ve adaleti yapmadığından, umum mevcudata muhalefetinle, mânen onların nefretlerine ve hiddetlerine mazhar oluyorsun. Neye dayanıyorsun ki, umum mevcudatı zulmünle, mizansızlığınla, israfınla, nezafetsizliğinle kızdırıyorsun?

Kaynaklar:

- https://www.washingtonpost.com/science/2018/10/15/hyperalarming-study-shows-massive-insect-loss/?noredirect=on&utm_term=.0d7028729aa9

- Eroğlu, M. Böcek Ekolojisi ve Epidemiyoljisi. KTÜ Orman Entomolojisi Ders Notları