Teknoloji çağı olarak adlandırdığımız bu dönemde bilgisayar ve internet kullanımı artık hayatın vazgeçilmez gereçleri haline gelmiştir.
İnternet bağımlılığı genel olarak, internetin kullanılması isteğinin önüne geçilememesi, internete bağlı olmadan geçirilen zamanın önemini yitirmesi, yoksun kalındığında aşırı sinirlilik hali ve saldırganlık olması ve kişinin iş, sosyal ve ailevi ilişkilerinin giderek bozulması olarak tanımlanabilir.
Normalde sanat, yemek yeme gibi zevk veren uyaranlar beynin ödül merkezinde dopaminin artmasına neden olur. Madde kullanımı da ödül merkezinden yüksek miktarda dopamin salgılanmasına neden olur. Salgılanan bu dopamin kişinin haz almasına neden olur.
Toplumumuzda bağımlılık kavramı en genel anlamda alkol, esrar, kokain, eroin gibi madde kullanımını ifade etmektedir fakat kumar, alışveriş, televizyon izleme, cinsellik, bilgisayar oyunları oynama gibi kimyasal olmayan davranışsal sapmalar da söz konusudur.
Davranışsal bağımlılıklar da tıpkı alkol-madde bağımlılıklarında olduğu gibi bağımlılığın ana bileşenleri olan fiziksel ve psikolojik bağımlılık belirtilerini (zihinsel meşguliyet, duygudurum değişkenliği, tolerans, yoksunluk, kişiler arası çatışma ve tekrarlama [relaps]) gösterirler.
İnternet bağımlılığı tanımını ilk ortaya atan ve ilk tanı ölçütlerini oluşturan Young’a göre internet tıpkı kumar gibi bağımlılık yaratmaktadır ve internet bağımlıları çeşitli dürtü (kompulsif) kontrol bozukluğu belirtileri göstermektedir.
Ancak Griffiths aşırı internet kullanıcılarının aslında internet bağımlısı olmadıklarını fakat interneti başka bağımlılıklarının tatmini için ideal bir ortam olarak kullandıklarını ifade etmektedir. Dolayısıyla, gerçekten internete bağımlı olanlarla internet üzerinden başka bağımlılıklarını tatmin edenlerin ayrımının önemli olduğunu belirtmektedir.
DÜNYADA DURUM NEDİR?
Yapılan çalışmalarda internet kullanıcılarının %29’u ile %50’sinin internet bağımlısı oldukları ortaya çıkarmaktadır. Bu oranlar deneklerin yaşadıkları ülkeye, toplumsal statülerine göre değişim göstermektedir.
ABD’de yapılan geniş bir çalışma raporuna göre internetin bağımlılık yapan ve kişilerin ilişkilerini bozan en önemli alanların başında chat odaları, oyun ve program indirilen siteler geliyor.
Japonya’da internetin bağımlılık oluşturduğu ve lise öğrencilerinin günde ortalama yedi saat internet kullandığı bildirilmektedir. Kamu otoritelerinin bu konuda neler yapılacağını düşündükleri bildirilmektedir.
Chien Chou, Ming-Chun Hsiao Tayvan’da 12 üniversite ve kolejdeki 910 öğrenci üzerinde yaptıkları araştırmada, internet kullanım oranının haftada 20-25 saat olduğu görülmüş.
ÜLKEMİZDE DURUM NEDİR?
Ülkemizde de benzer sorunlar yaşanmaktadır. Yapılan bir çalışmada ise, özellikle genç yaş grubunda dikkat eksikliği-hiperaktivite bozukluğu, sosyal fobi, hafif depresyon varlığında veya ailede bağımlılığa yatkınlık söz konusu olduğunda riskli internet kullanımının görülebileceği belirtilmiştir.
Özmenler yaşadığı deneyimde lise öğrencisi ergenin evdeki bilgisayara internet bağlantısı sağlandıktan sonra belirgin derecede artan bilgisayar ve internet kullanımı ile bunların ardından görülen ders başarısızlığı dikkati çekmektedir.
Diğer bir olgu ise belirgin sosyal ve mesleki işlev bozukluğuna yol açmamakla birlikte kısa süreli de olsa hemen her gece önlenemez internet kullanımı isteği ve ertesi güne sarkan yorgunluk hissi ile karakterize olmaktadır.
Yeniden Sağlık ve Eğitim Derneği tarafından 2004 yılında yapılan Gençlik Anketi araştırmasında lise öğrencilerinin yaşadıkları sorun alanlarını tespit etmek hedeflenmiştir.
Araştırmaya 3483 lise II. sınıf öğrencisi katılmıştır. Öğrencilerin %15.8’inin internet kullandığı, %20.6’sının bilgisayarda oyun oynadığı, %6.2’sinin internet kafeye gittiği saptanmıştır. Araştırmada, erkeklerin kızlara göre 4.7 kat daha fazla oyun oynadığı, 2.5 kat daha fazla oranda internet kullandığı, 7.2 kat daha fazla internet kafeye gittiği tespit edilmiştir.
PEKİ NASIL ÖNLENEBİLİR?
Öncelikle devlet kurumlarının bu konuda tedbirler alması gerekmektedir. Gençliğin korunması ve sağlıklı nesilller yatiştirilmesi konusunda tüm bağımlılık yapıcı maddelerle mücadele edildiği gibi, internete karşı da tedbirler düşünülmesi gerekmektedir. Eğitimci ve öğretmenlerin bilgilendirilmesi, okulda, derneklerde, cemaatlerde seminerler yolu ile gençlerin bilgilendirilmesi ve bireysel planda kişilerin neleri kaybettiği anlatılmalıdır. Ayrıca sağlık tesislerinde internet bağımlılığı tedavi üniteleri kurulmalıdır.
AİLE TERAPİSİ
Tüm bağımlılık türlerinde olduğu gibi internet bağımlılığında da ailenin önemi büyüktür. Aile terapisinde şu noktalara odaklanılmalıdır:
1. Aileler internetin bağımlılık yapabileceği konusunda eğitilmelidir.
2. Kişiyi internet üzerinden psikolojik ihtiyaçlarını karşılamaya yöneltmiş olan daha öncesine ait ailevi çatışmaların açık bir şekilde konuşulabilmesini sağlanmalıdır.
3. Aileyi, bağımlı kişinin tedavisine (yeni hobiler edinmesi, uzun bir tatile çıkarılması, bağımlı kişinin duygularını dinleyebilme konusunda) yardımcı olmaları için cesaretlendirme.
Güçlü bir aile desteği kişinin internet bağımlılığı problemini aşmasına yardım edebilir. Şimdiye kadar internet bağımlılığının tedavisi için otoriteler pek fazla bir çözüm geliştiremiş olsalar da Young, kurmuş olduğu internet bağımlılığı tedavi merkezine başvuran kişilere bilişsel-davranışçı tedavinin etkinliğini motivasyon, zamanı kullanma becerisi, sosyal etkinliklerde düzelme, sanal olmayan etkinliklere katılma ve sorun yaratan internet işlevinden uzak durabilme bağlamında eğitim vermektedir.
Tedaviye girenlerin çoğunun 8 haftalık seanslar sonrasında başvuru anındaki belirtileriyle baş etmeye başladıklarını ve 6 aylık izlemede bu iyilik hallerini koruduklarını belirtmiştir.
- İNSANIN KÖTÜLÜĞÜ İSTEYEN DUYGUSU -
İmam Gazali, İhya-i Ulumuddin’de insanı kötülüğe sevkeden nefsin hastalıklarını saymıştır. Zevk veren konulara aşırı düşkünlük kendini sınırlayamama gibi konularda nefsin arzuları olduğunu belirtmektedir. Bu konularda nefis eğitimi yapmak ve aşırı arzulara gem vurmak için çaba harcanması gerektiğini ifade etmektedir.
Hz. Mevlâna da, nefs-i emmare (kötülüğe meyilli nefis) mertebesindeki insanların hakikat karşısında şaşı olduğunu ve nefs-i emmarede bulunan kimselerin gerçeği göremeyeceğini ve hakkı bâtıldan ayıramayacağını, bu sebeple devamlı hata ve isyan içinde olacaklarını ifade eder. Nefsinin elinde oyuncak olmak istemeyen, onun divane, ahmak, bencil, sorumsuz ve kötü emellerine boyun eğip kölesi olmak istemeyen nefsini emare mertebesinden kurtarmalıdır.
Kur’an’da daha ziyade nefsi terbiye konusunda ayetler bulunmaktadır. Oruç tutmak gibi ibadetlerin nefsin terbiyesinde yeri olduğu anlatılmaktadır.
Göz neyi görürse akıl onun derdine düşüp onu düşünüyor.
Nefsin istediği şeylerin helal-haram olup olmadığına bakmalıdır. Nefsin hoşlanmadığı şeyleri yapmalı, onun sevdiği ve hoşlandığı şeyleri ise yapmamalıdır. Çünkü onun sevmediği ve hoşlanmadığı şeyler Allah’ın emirleridir.
- İNTERNET BAĞIMLILIĞININ BELİRTİLERİ VE ETKİLERİ -
Şahsi işlerinde dağınıktırlar, ailevi ilişkileri zayıflamıştır, akademik ve eğitim ortamında başarısızdırlar, iş ortamında mesleki hüner ve becerileri gerilemekte ve ekonomik durumları giderek kötüleşmektedir. En değerli vakitini ve saatlerini internette sanal ortamda geçirmekte ve gerçek kişilerle ilişkileri zayıflamıştır. İçine kapanık bir hal almışlardır. (http://www.addictionrecov.org/)
Bağımlılığı gelişen kişilerin aynı zamanda yeni bilgiyi öğrenme, kaydetme ve hatırlama yetilerinde de bozukluk gelişmektedir. (www.npistanbul.com)
İnternet bağımlılığında eşlik eden başka psikiyatrik bozukluklar olabilir. Sosyal fobi ya da depresyon internet bağımlılığı olan kişilerde görülen bozukluklar arasındadır.
Bu durumlarda eşlik eden rahatsızlıklar internet bağımlılığının sebebi ya da sonucu da olabilmektedir.
Kişinin erken yaşlarda internet başında uzun süre zaman geçirmesinin dikkat eksikliği gelişmesinde etken olduğu görülmektedir.
Kaynaklar:
1. Arısoy Ö. İnternet bağımlılığı ve tedavisi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 2009; 1:55-67.
2. Young KS. Internet addiction. Am Behav Sci 2004; 48:402-441.
3. Griffiths MD. Internet addiction: An issue for psychopathology? Clinical Psychology Forum 1996; 97:32-36.
4. Griffiths MD. Technological addictions. Clinical Psychology Forum 1995;76:14-19.
5. Griffiths MD. Behavioral addictions: An issue for everybody? Journal of Workplace Learning 1996; 8:19-25.
6. Griffiths MD. Internet addiction: Time to be taken seriously? Addiction Research 2000; 8:413-418.
7. Greenfield DN. Psychological characters of compulsive internet use: a preliminary analysis. Cyberpsychol Behav 1999; 2: 403-412.
8. Young KS. Cognitive behaviour therapy with internet addicts: treatment outcomes and implications. Cyberpsychol Behav 2007; 10:671-67
9. www.bağımlılık.info.tr