Ruhsal şifa / “Çalışan Bir Anneyim. Kızımı Bu Yıl Anasınıfına Başlayacak Ama Okul Fobisi Var. Bunu Nasıl Aşabilirim?”

Cevap: Çocuklarda “okul fobisi” olarak adlandırılan bu durum genel olarak okuldan ziyade ailedeki durumlardan kaynaklanır. Çocuk eğer aileden gerekli psikolojik ve duygusal ihtiyaçlarını tatmin edememişse kendini dış dünyaya karşı korumasız ve zayıf hisseder. Çocuk için dış dünyaya açılan ilk kapı da haliyle okul olduğundan, okula karşı kendini zayıf ve korunmasız hissettiği için okul fobisi gelişebilir. Bunun yanında geçmiş okul yaşantılarında travmatik olaylar yaşamışsa bu da okul fobisini tetikleyebilir. Öncelikle okul ortamında travmatik yaşantıları olup olmadığını araştırmanızı tavsiye ederim.

Çocukların, 0-2 yaş aralığında güven duyma-güvende hissetme ve 2-4 yaş aralığında bağımsızlık-girişimcilik kavramlarını kazanmaya ihtiyaçları vardır. 0-2 yaş aralığında doğum vesilesiyle anne ile bebek arasında oluşan o güzel bağ emzirme, bakım, oyun, dokunma gibi hayati ihtiyaçların anne tarafından karşılanmasıyla daha da kuvvetlenir. Bebek, güven başta olmak üzere bağımsızlık ve girişimcilik kavramlarını ilk olarak en yakını olan anne ile öğrenir. Bu süreçte anne çeşitli nedenlerle bebeğin yanında olamazsa bu gelişim ödevlerinin kazanımı açısından olumsuz bir durum ortaya çıkar ve gelişimin sekteye uğrama ihtimali artar.

Bununla beraber 4 yaşına kadar çocuğun dikkati kendine ve anne babaya yöneliktir. Yani genel olarak 4 yaşına kadar çocuğun ev dışındaki mekânlara ve aile dışındaki insanlara ihtiyacı pek yoktur. Arkadaş isteği, 4 yaşından sonra çocuğun dikkatinin diğer insanlara ve ev dışı mekânlara yönelmesiyle baskın hale gelir. Bu noktada çocuk eğer 4 yaşına kadar sıcak bir aile ortamında güven, bağımsızlık ve girişimcilik ihtiyaçlarını yeterince tatmin edebilmişse dış dünyaya ve insanlara karşı kendine güvenen biri olarak dışarıya yönelecektir. Zira o yaşa kadar güvenli aile ortamında dışarıda nasıl davranması gerektiği ile birçok deneme yapmıştır. Hatalı ve eksik yanlarını anne babanın yardımıyla düzeltmiştir. Güven, girişimcilik ve bağımsızlık üçlüsü 4 yaşa kadar aile ortamında tatmin edilmesi gereken hayati gelişim ödevleridir.

Genelde 4 yaşından küçük yaşta bakıcı, kreş gibi ortamlarla muhatap olan çocukta bahsini ettiğimiz üç gelişim ödevi sağlıklı bir şekilde elde edilemiyor. Örneğin henüz 3 yaşında kreşte arkadaşlarının içinde altını kirleten çocuk korku duyar ve utanır. O anda anne ya da babasına sarılmak ister ancak ebeveynleri yanında olmadığından dolayı yoğun olumsuz duygular yaşar. Bununla beraber o yaş grubundaki çocuklarda empati yeteneği gelişmemiş olduğu için alay etme, gülme, kızma, yargılama gibi durumlar da sıkça yaşanabileceğinden dolayı çocuk için okul gibi kurumlar kötü anılarını hatırlatan yerler olarak görünecektir. Bu durum anne babaya daha fazla bağlanmaya okuldan uzaklaşmaya sebebiyet verecektir. Okul fobisi şikâyetiyle gelen birçok danışanda bu tür öykülere rastlamaktayız.

Evladınızın bahsini ettiğimiz problemleri yaşamış olması muhtemeldir. Aile içinde güven, girişimcilik ve bağımsızlık ödevlerini telafi edebilmesi adına sıcak bir aile atmosferi sağlayın. Bununla beraber yapabileceği sorumluluklar verin ve yaptığında tebrik ederek küçük ödüller verin. Ödülleri her seferinde vermemeye dikkat edin. Zira ödüle bağımlı olmasını da istemeyiz. Ödüller arada bir verilmeli. Kızınızın okul fobisine odaklanmayı bırakın. Asıl ihtiyacının bu üç kavram olduğunu ve ailece okullar açılana kadar ödevinizin bu kavramları tatmin etmek olduğunu düşünün.

Kızınızla ailece oynayabileceğiniz kutu oyunları gibi ev içi birçok etkinlik, hem evde olması hem de ebeveynle beraber yapılan etkinlikler olması açısından güven, girişimcilik ve bağımsızlık ödevlerine katkıda bulunur. Aynı zamanda kızınızın akranları olan akraba çocuklarıyla kızınızı daha fazla buluşturmaya ve oynamalarına zemin hazırlayın. Yabancı akranlardan önce akraba akranlarıyla olması kendini denemesi açısında önemli bir fırsat sunacaktır. Beraber çarşıya pazara çıkıp ihtiyaçlar için alışveriş yapmaya özen gösterin. Kendisini ilgilendiren alışverişlerde onun da fikrini sorun ve makul talepleri varsa karşılamaya özen gösterin.

Ev içinde bazen evcilik oyununa benzer “okulculuk oyunu” oynayabilirsiniz. Burada öğretmen siz, öğrenciler de kızınız ve eşiniz olabilir. Bu oyunda sabah evden kalkıp okula gelme, sınıftaki süreç eve dönme aşamaları canlandırılabilir. Kızınızın korktuğu konuları işleyip o anda neler yapabileceğini canlandırarak anlatabilirsiniz. Bu yöntem okul fobilerinde çok etkili olmaktadır. Okulda öğrencilerin olduğu çizgi filmleri beraber seyredebilirsiniz. Tüm bunlar zihinsel ve duygusal altyapıyı sağlamaya yönelik doğru davranışlardır.

Tavsiye ettiğimiz davranışları yaparken yeri geldiğinde okula gitmemek gibi bir seçeneğin olmadığını kızınıza hissettirmeniz gerekmektedir. “Tüm insanlar zamanı gelince okula giderler” mesajını içselleştirdiği takdirde korkularının üzerine gitmesi ve fobisiyle baş etmesi kolaylaşacaktır. Okula gitmemek gibi bir seçeneğinin olduğunu hissederse, o seçeneği kullanmak için her şeyi deneyecektir. Net, kararlı ve şefkatli tutumunuzu koruduğunuz sürece evladınız bu alternatifsiz tavrınızdan olumsuz manada etkilenmeyecektir.