Soru:
6 yaşındaki oğlum geceleri altını ıslatıyor. Aslında 3 yaşındayken tuvalet eğitimini tamamen kazanmıştı. Sonra kardeşinin doğumuyla birlikte tekrar altını ıslatmaya başladı. Son zamanlarda, haftada en az 4-5 gece yatağını ıslatıyor. Sabah kalktığında bu duruma çok üzülüyor, ama sorun devam ediyor. Hâlâ geceleri bez kullanıyoruz. Bundan çok hoşlanmıyor ve ben bebek miyim diye üzülüyor. Birkaç defa istemeden de olsa ona çok kızdım ve cezalandırdım. Sonra üzüldüm, pişman oldum ama kendimi de kontrol edemedim. Bu durum beni oldukça yordu ve yıprattı, bu konuda neler yapabilirim, bana yardımcı olursanız çok sevinirim...
Cevap:
Çocuğun tuvalet eğitimini kazanması, bireysel farklılıklar göstermekle birlikte genellikle iki yaşından sonra olmaktadır. Erkeklere nazaran kız çocukları daha erken öğrenebilmektedir. Çocuk gündüz kuru kalmayı, geceden daha önce öğrenir. Bazı çocuklarda ise, ikisi aynı anda halledilir.
Genellikle beş yaşına kadar enüresis (alt ıslatma problemi) tanısı almaz. Ama 5 yaştan sonra hâlâ devam ediyorsa, bu konuda çözüm arayışına gidilmelidir.
Alt ıslatmada genetik faktörler de oldukça etkilidir. Anne babada ya da birinci derecedeki akrabalarda olması bu problemin yaşanma riskini artırır.
Gerçi sizin oğlunuzda kardeş doğduktan sonra, tuvalet eğitimi kazanılmış olduğu halde tekrar başlamış. Sizin sorununuz daha çok psikolojik kökenli gibi duruyor. Büyük ihtimalle kardeş kıskançlığına bağlı bir durum olabilir.
Çocuklar kardeşin doğumundan sonra regresif (gerileme) belirtiler gösterebiliyorlar. Bebeksi konuşma ve alt ıslatma gibi...
Anne babanın büyük çocuğa zaman ayırması, onunla kaliteli vakit geçirmesi ile birlikte durum düzelebilmektedir. Fakat bazı durumlarda çocuk hiç tuvalet eğitimini kazanamadan ileriki yaşlara kadar geceleri altını ıslatmaya devam edebiliyor. Bu durumda öncelikle fiziksel bir problemin olup olmadığı konusunda çocuk doktorunun muayene etmesi daha sağlıklı olur. Eğer tıbbî bir problem yoksa, sorunun psikolojik kökenli olduğu düşünülür ve tedavi bu yönde ilerler.
Oğlunuza geceleri bez kullandığınızdan bahsetmişsiniz. Bu durum var olan sorunun uzun zaman devam etmesine yol açacaktır. Ne kadar zor olsa da, geceleri bez kullanmaya devam etmek çocuğun tuvalet alışkanlığını edinmesini zorlaştırır. Aynı zamanda ileriki yaşlara kadar altını ıslatmaya devam etmesi ve bu konuda tedavi yoluna gidilmemesi çocuğun çekingen olmasına yol açmaktadır. Kendini hâlâ bebek gibi gören çocuğun özgüveni de zarar görmektedir.
Bu sebeple problemin çözümünde öncelikle evde yapabileceklerinizle işe başlayabilirsiniz. Gece yatmadan önce mutlaka tuvalete gönderdikten sonra, uyduktan iki saat sonra da tuvalet için onu uyandırın. Kucağınıza almadan kendi yürüyerek tuvalete gitmesini sağlayın. Burada önemli olan kendi yürüyerek gitmesi... Çünkü öğrenmenin gerçekleşmesinde bu çok önemli... Kucağa alınarak götürüldüğünde sabah bunu hatırlamayacaktır.
Çocuğunuzun altını ıslatması sizin için çok yorucu olsa da, ciddi anlamda azarlamak ve cezalandırmak, onun kişilik gelişimine ve ruh sağlığına zarar verecektir.
Bu konuda üzüldüğünüzü ve yorulduğunuzu söyleyebilirsiniz, hatta birlikte bu sorunun üstesinden gelebileceğinizi de söyleyebilirsiniz, ama şiddetli cezalardan kaçınmanız anne oğul arasındaki ilişkinin de korunmasını sağlayacaktır.
Kısaca özetlersek eğer, alt ıslatmada öncelikle sorunun tıbbî bir sebeple mi yoksa psikolojik nedenlerle mi ortaya çıktığını keşfetmek çok önemlidir. Sorunun çözümü de sebebe göre şekillenecektir. Sorun sizin oğlunuzdaki gibi ihtimal psikolojik kökenli ise, bunu bize gönderilen bir mesaj olarak algılayıp, kendimizi ve davranışlarımızı gözden geçirmemiz iyi olacaktır. Onunla özel zaman geçirmek, oynamak ve duygusal ihtiyaçlarına cevap vermek açısından kendimizi tekrar koordine edebiliriz.
Çocuklar genellikle ihtiyaçlarını sözel olarak ifade edemedikleri için, davranışlarıyla ve bedensel tepkileriyle ifade etmeye çalışırlar. “Kardeşim doğduktan sonra beni ihmal ettiniz” demenin bir yolu olarak altını ıslatıyor olabilir.
Bu sebeple çocuğun davranışını iyi okumak ve değerlendirmek, ona göre çözüm yolları aramak daha iyi sonuç verecektir. Problemin hâlâ devam etmesi durumunda ise, bu konuda, profesyonel yardım alınabilir. Çünkü sorunun ileriki yıllara kadar devam etmesi ve bir şey yapmadan geçmesinin beklenmesi zaman kaybettirdiği gibi çocuğun kişilik gelişimine de zarar verebilir.