TR EN

Dil Seçin

Ara

Elektrik Üreten Canlılar

Elektrik Üreten Canlılar

Tabiatta birçok yerde elektriğin biyolojik sistemlerin bir parçası olduğunu görmek mümkündür. Mesela, kas hücrelerimiz, iskelet veya kalp kası gibi bazı farklı tipleri de olsa, benzer mekanizmalar ile çalışır. 

Kas hücreleri kasılma olmadığı zamanlar bile belli bir elektrik yükü bulundurur. Sodyum iyonlarının hücre membranı dışında fazlalığı net pozitif bir elektrik potansiyeline yol açarken, hücre içinde potasyum iyonlarının fazlalığı ile hücre negatif yükle yüklenir. Beyin ve sinir sisteminden gelen uyarılar ile bu kaslar istirahat halinden aktif hale geçerler. Nörotransmitter maddelerin salınımı ile elektriksel yükleri değişen hücrelerin içerisinde salınan kalsiyum iyonları kasılmayı sağlarken, elektriksel uyarı hücreden hücreye aktarılır ve kas gruplarının kasılması sağlanır.

Hayvanlar dünyasında yaygın gördüğümüz bu elektriksel mekanizmalar genel olarak çok zayıf elektrik akımı içerir. Ancak bazı balık türlerinde kas ve sinir grupları çok kuvvetli elektrik akımı oluşturabilecek şekilde yaratılmıştır. Kas hücreleri seri bağlantı halinde peş peşe eklenerek tek tek çok zayıf olan elektrik potansiyelleri çok kuvvetli potansiyellere ulaşır. 

Bazı balık türleri insanlar için bile tehlikeli olabilecek ve 600 volta kadar ulaşan çok kuvvetli elektrik potansiyeli üretebilir. 

Başka bazı balık türleri ise elektriği, bulanık suda yollarını bulmak için kullanır. Elektrojenik balıklar olarak da adlandırılan bu türlerde, vücutları çevresinde oluşturdukları elektrik alanı ile adeta radar gibi çevrelerindeki maddeleri ve diğer balıkları algılayarak ilerlerler. Hatta bu elektrik alanları ile gönderdikleri sinyaller ile birbirleriyle haberleşebildikleri de bilinmektedir. 

Elektrik alanı oluşturarak yollarını bulan balıklar belli frekansta yani sıklıkta elektrik sinyallerini üretirler. Ancak aynı frekansta elektrik üreten 2 balık birbirine yaklaştığında, bu balıkların frekansları karışınca balıkların yol bulma özellikleri adeta bir jammer etkisi ile felç olabilir. Ancak bu muazzam eserlerini yaratan Rabbimiz buna bir çözüm de yaratmıştır. Böyle bir durumda balıklar frekanslarını değiştirir ve birbirlerine engel olmadan ve kendi hareket kabiliyetleri bozulmadan yollarına devam ederler.

Elektrojenik balıkların en iyi bilinen tiplerinden olan vatoz balıklarının da farklı özellikte olanları vardır. Vücutlarındaki elektroplakların sayısına bağlı olarak 8’den 220 volta kadar elektrik üretebilme kapasiteleri vardır. O kadar ki, sadece bir kere değil üst üste şoklar halinde elektrik yükleri bitinceye kadar akımlar oluşturabilirler. Bu şokları hem savunma hem de saldırı amaçlı kullanırlar. Gündüzleri genelde deniz tabanında kumun içinde gömülü duran bu balıklara insanlar yanlışlıkla bastığında, aldıkları şokla bayılabilirler.

Bazı balıklar ise elektrik üretemez ama elektriği algılayabilirler. Örneğin köpek balıkları bu duyuları sayesinde kumun içinde gizlenmiş küçük bir balığı bile, bu balığın ürettiği zayıf elektrik alanını hissederek yerini tespit edebilirler.

Balıkların ürettiği elektrik sinyalleri genellikle alterne akım şeklinde, yani pozitif ve negatif fazları olacak şekildedir. Evlerimizdeki elektrik de bu şekilde alterne akımlı 2 fazı olan sinyallerdir. Ancak neredeyse diğer tüm bilinen elektrikli balıklardan farklı olarak B. Bennetti türündeki balık ise sadece doğru akım, yani tek fazlı sinyalli akım üretir. Bunun hikmetini araştıran bilim adamları çok ilginç bir sebep ortaya çıkardılar. Avcı balıklar tarafından sık sık kuyruklarını kaybeden alternatif akım tarzında elektrik üreten diğer balıklar büyük oranda bu özelliklerini kaybederler. Oysa ki B. Bennetti, kuyrukları kopsa da doğru akımlı sinyallerini üretmeye devam edebilir. Anlaşılan o ki, Amazon nehri yatağında kuyruk koparılma olaylarının sık olduğu ortamda yaşayan bu balıklara böylece ek bir korunma özelliği verilmiştir. 

Görüldüğü gibi denizler ve nehirler, farklı şekil ve özelliklerde elektriği hem üreten hem de kullanan balıklarla dolu. Allah (cc.) bir yandan bu uygulamalı örnekleri yaratırken, öbür yandan da insanlara hem yetenekler hem de ihtiyaçlar veriyor… Belki de bu şekilde Âlemler Rabbinin sanatını daha iyi anlama ve Ona daha bilgili ve bilinçli muhataplar olabilme yolunu biz açmış oluyor… 

 

Kaynaklar:

1- http://www.elasmo-research.org/education/topics/p_batteries.htm

2-http://voices.nationalgeographic.com/2013/08/30/new-electric-fish-found-are-wired-differently/