Prof. Dr. Ş. Hakan Atalgın İle Kurbanlıkları ve Helal Kesimi Konuştuk

Kurban Bayramı vesilesiyle merak edilen bazı konuları yazarımız Prof. Dr. Hakan Atalgın Hocamıza sorduk. Kurban Olan Hayvan Acı Çeker mi? Batıda uygulanan kesim tarzıyla Müslümanların uyguladığı Helal Kesim arasında ne fark var? Bunlardan hangisi daha sağlıklı?.. Sorularımıza ilginç cevaplar aldık. Buyrun dinleyelim…

S- Hocam, kurban ne demek, kurban kesmek ne anlama geliyor?

C- Kurban kelimesinin lügat anlamı, “yaklaştıran; kendisi ile Allah’a yaklaşılan şey”dir. Bu isimden de anlaşıldığı gibi kurban; Allah’a yaklaşma ve Onun rızasını kazanma vesilesidir.

Kur’ân-ı Kerîm’de şöyle buyurulmaktadır: “Biz her ümmet için kurban kesmeyi meşrû kıldık (emrettik).”

Bu âyette kurban kesmenin, Allah’ın hatırlanması, yeryüzündeki hayvanların Allah’ın mülkü olup, sırf rahmet eseri olarak insanların istifadesine verilmiş olduğunun bilinmesi için emr olunduğu belirtilmektedir.

S- Kurban kesmenin hikmeti ne; kurban kesmenin bilinen yardımlaşma vb gibi faydalarından başka neler katıyor hayatımıza?

C- İnsan, sahip olduğu malın, mülkün, servetin Allah’ın bir lütfu olduğunu unutabiliyor. Karun gibi her şeyi kendi çalışmasıyla, bilgi ve maharetiyle kazandığını zannedebiliyor ve İlâhî nimetleri kendisine mal etmeye başlıyor. Böylece gururlanıp, haktan uzaklaşabiliyor.

İşte kurban emri insana, sahip olduğu mal, mülk, arazi, hayvan, servet ne varsa Allah’ın bir lütfu olduğunu ve asıl sahip ve malikin Allah olduğunu hatırlatır. Onun izni ve ihsanı olmadan hiçbir şeye sahip olunamayacağını bildirir. İnsan da gururu bırakır ve hakiki kulluk tavrını takınır, şükür vazifesini ifaya çalışır. İşte bu hal de insanın Allah’a yaklaşmasına ve rızasını kazanmasına bir vesiledir.

Evcil veya yabani, eti yenen hayvanların kesilmesinin bir amacı da insanlar için hayati öneme sahip hayvansal protein ihtiyacının karşılanmasıdır. Protein denildiğinde akla gelen hemen beyaz ve kırmızı ettir. Bunun dışında baklagiller gibi hayvansal olmayan protein içeren besinler de vardır; fakat dışarıdan almak zorunda olduğumuz ve vücudumuzda sentezlenmeyen ekzojen aminoasitler sadece hayvansal proteinlerde bulunur ve mutlaka hayvansal ürünlerden alınmalıdır.

S- Bildiğim kadarıyla kurban kesilirken kanının iyice akıtılması gerekiyor. Bunun sebebi nedir?

C- Evet, hayvanın kesilmesinden maksat, ‘kanının’ vücudundan mümkün olduğunca akıtılıp uzaklaşması ve ayrılmasıdır. Hayvanların kesilmesi sırasında hızlı ve etkili kan kaybının olması kesimin kalitesi açısından oldukça önemlidir. Çünkü, kan mikroorganizmaların çoğalması için çok iyi bir besi yeridir. Dolayısıyla hayvan vücudunda kan kalması demek mikrop üremesi ve etin kısa sürede bozulması demektir.

O yüzden dinimizde, kesilen hayvanın kanının akıtılmasına önem verilmiştir. Hatta, daha fazlası, Resulûllah (sav), hayvan kestiği zaman iliğini (omuriliğini) kesmezdi. Koyun soğuyuncaya kadar yüzmeye başlamazdı. (Serahsî, ts, Mebsût, XI, 226.) Bunun faydası, şah damarlarının (a. carotis communis) kesilmesi sonucu hayvan anında şoka girmekte ve bu sırada beyin ölümü gerçekleşmediği için kalp daha hızlı çalışmakta ve kanın vücuttan daha çok ve daha çabuk akıtılması sağlanmaktadır. Ancak böyle yapılmaz ve kan akışı devam ederken kafa vücuttan tamamen ayrılırsa, omurilik ile beynin bağlantısı kesilmiş olur ve hayvanın kalbine gelen sinirsel uyarılar (sempatik sinir sistemine ait) kesildiği için kalp atımı sona erer veya yavaşlar. Bu durumda kan dokuda kalır böylece et daha çabuk bozulur veya etin raf ömrü kısalır.

S- Farklı kesim yöntemleri var. Bunlarla ilgili ne dersiniz?

C- Güncel metotlar dikkate alındığında kesim yöntemlerini kabaca iki gruba ayırmak mümkündür:

1. Bir bayıltma işlemi uygulamaksızın hayvanların doğrudan boğazlanması.

2. Bir bayıltma işlemi uyguladıktan sonra hayvanların boğazlanması/kanın akıtılması.

Bayıltma işlemi, hayvan boğazlanırken acı çektiği düşüncesinden ortaya çıkmış bir uygulamadır.

Bu amaçla bayıltmada tabanca denilen bolzen aparatları kullanılmaktadır. Bu aparat bir delici mile veya ucu mantar formunda küt bir mile sahip olabilmektedir. Bu aparat ile hayvanın kafa kemiği delindikten sonra beyni parçalayıp medulla oblongata denilen beyin sapının parçasına ulaşması ve burayı harap etmesi hedeflenmektedir. Fakat bu şekilde hayvan daha canlı iken vurulan aparatla beyni hasar almaktadır. Hayvanlar acı çekmesin diye(!) uygulanan bu yöntemle, kafasına şiddetli bir aparatla vurulup beyni—amiyane tabirle—parçalanmaktadır.

İşte, Avrupa Birliği ülkelerinde, kesimde hayvanları tabanca ve şok ile bayılttıkları için bu uygulama, hem hayvanın daha fazla acı çekmesine sebep olmakta, hem de halk arasında deli dana hastalığı olarak adlandırılan (Sığır süngerimsi ensefalopati, Bovine Spongiform Encephalopathy-BSE) hastalığını bulaştırma ihtimali artmaktadır.

S- Peki bizim yaptığımız gibi bayıltma yapılmaksızın boğazlayarak kesimlerde ağrı oluşuyor mu?

C- Kendi tecrübelerimizden de biliriz ki, yanlışlıkla oluşan kesikler başlangıçta ağrı oluşturmazlar, bazen elimizde olan bir kesiği kanı gördükten sonra anlarız. Bu bir acı, ağrı duymadığımızı gösterir. Ağrı duyusu sinirlerle ilgili olduğundan sinir sistemine ulaşan bir etki olmadığında ağrı olmaz. Hayvan boğazlandığında da boyun kısmındaki az miktarda bulunan acı ve ağrı duyusunu ileten (sensorik) sinirler kesilmiş olur. Sinire devamlı bir basınç ve germe uygulanmadığı, sadece kesildiği için çok ağrı oluşturmaz. Kesimden hemen sonra hızlı kan kaybı neticesinde, hayvanın bilinci de kaybolur ve hayvan ağrıyı hissetmez.

Rahmetli hocam Prof. Dr. Gürbüz Aksoy yaptığı bilimsel bir çalışmada, kesimden önce ve kesimden sonra vücut tarafından üretilen bir hormon olan beta endorfinin kesimde 4 katına kadar arttığını tespit etmişti. Yani hayvanın beyninde, beta endorfin denilen ve morfinden 30 kat daha fazla etkili olan ağrı kesici bir hormon üretilmektedir. Bu ise helal kesim uygulanan hayvanlarda çok ağrı olmadığı anlamına gelir.

Bediüzzaman da bu konuya dikkat çekerek, kesilmek için yatırılan hayvanlar için, “Bıçak kestiği vakit hissetmek ister, fakat his gider o elemden de kurtulur” diyerek özetlemiştir.

S- Evet hocam, anladığım o ki, o hayvanın gerçek sahibi ve kurbanı emreden Allah (cc) rahmet eseri olarak ona en az şekilde hissettiriyor; belki de acı hissettirmiyor. Fakat biz dışarıdan bakıp şefkatimizi yanlış kullanıyoruz galiba…

C- Aslında insanın ve hayvanın yaratılmalarının amacı ve hikmetleri bilindiğinde, insan şefkatini yanlış yönde kullanmayacaktır.

S- Bu önemli bilgiler için Zafer okuyucuları adına teşekkür ediyoruz hocam.

C- Ben teşekkür ederim. Zafer okuyucularının Kurban Bayramını tebrik ediyorum.

Atıfta bulunulan kaynaklar:

1. Prof. Dr. Gürbüz Aksoy https://www.milliyet.com.tr/yerel-haberler/sanliurfa/turk-bilim-adamlari-kurban-bayraminda-kesilen-hayvanin-aci-cekip-cekmedigini-arastirdi-12231745

2. ALİŞARLI, Mustafa (2011). Kesim Yöntemleri, DİB, Güncel Dini Meseleler İstişare Toplantısı-IV, Günümüzde Helâl Gıda, 26-28 Kasım, Afyonkarahisar. Ankara, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.

3. SERAHSÎ, Ebû Bekr Muhammed b. Ebî Sehl (483/1091). (ts) el-Mebsût, Beyrut, Dâru’l-Ma’rife.